Stemming in Duitsland hoopvol

Het Duitse bedrijfsleven hoopt op betere tijden, zo bleek op de Entsorga, maar het verwacht van de overheid duidelijke beslissingen. Intussen gooit de beschuldiging van prijsafspraken voor het DSD-systeem roet in het eten.

De Duitse afvalbranche heeft een zware economische tijd achter de rug. De hoop is gericht op een aantal initiatieven. Medio 2005 wordt de TASi ingevoerd. Een regeling die verplicht om het huishoudelijk afval mechanisch of thermisch te scheiden zodat maximaal vijf procent organische stof overblijft voor de stort. Dat betekent het einde van goedkoop storten en mogelijkheden voor bedrijven met geavanceerde scheidings- of verwerkingstechnologie. Op dit moment is er twintig procent ondercapaciteit aan installaties, dus men verwacht een investeringsgolf. Toch blijft die uit door andere onzekerheden.

DSD in problemen

Van groot economisch belang op dit moment zijn de vertragingen in het DSD-systeem. Het 'Groene punt' -systeem, dat burgers verplicht afval in fracties te scheiden heeft behoorlijke schade opgelopen. Allereerst bepaalde de Europese Commissie dat de contracten die in 1990 werden afgesloten en in 1997 werden verlengd, een te lange periode besloegen. Men verplichtte alle contracten in heel Duitsland opnieuw aan te besteden met een maximum van drie jaar. Daarmee brak een periode van grote onzekerheid aan voor de deelnemende bedrijven (inzamelaars en sorteerders) en hun leveranciers. Men had oorspronkelijk geïnvesteerd voor de lange DSD-termijn. Nu het gevaar ontstond dat contracten niet verlengd zouden worden - en als ze verlengd werden, dan maar voor drie jaar - kwamen alle investeringen stil te liggen.
De DSD schreef de tender in april 2003 uit voor 440 regio's met een gezamenlijke waarde van ongeveer 3,6 miljard euro. Lichtgewicht verpakkingen nemen daar tachtig procent van voor hun rekening, glas de overige twintig procent.

Oneerlijke concurrentie

Maar daarmee eindigt het verhaal niet. Toen de winnaars van de tenders bekend werden, keurde tot overmaat van ramp de Duitse NMa de procedure voor een groot deel af op verdenking van prijsafspraken. Kleine en middelgrote ondernemingen zouden onder druk zijn gezet om niet mee te dingen. Dit onder de dreiging dat anders geen sorteercapaciteit bij hen ingekocht zou worden. Het Openbaar Ministerie in Keulen heeft aanwijzingen dat prijsafspraken zijn gemaakt en onderzoekt de zaak. Zij baseert zich op het feit dat van de ruim 10 duizend aanvragen voor informatie voor inschrijven op een tender een gering percentage van zestien procent ook echt heeft ingeschreven. In 179 regio's werd slechts één bod ontvangen, voor glas was dat zelfs in 220 regio's. Opmerkelijk was volgens de Duitse NMa dat vaak de huidige contractant als enige had ingeschreven, terwijl er meer aanbieders in de regio zijn.

De Duitse Branchevereniging heeft de beschuldigingen afgedaan als ongegrond. Bernard Kemper, President van de BDE en in het dagelijks leven voorzitter van RWE Umwelt AG: “Het stigmatiseert wederom de industrie. De gevonden feiten zijn volledig te verklaren uit de wijze waarop DSD heeft aanbesteed.” De DSD heeft intussen besloten om zeventig procent van de contracten opnieuw te gaan tenderen. De overige dertig procent wordt definitief gemaakt. Het DSD-systeem krijgt ook vanuit Nederland veel kritiek. Door het weinig competitieve systeem zijn vergoedingen voor DSD-afval hoog, nu ongeveer 300 euro per ton. Daardoor kunnen bedrijven met sorteerinstallaties de verwerking van bijvoorbeeld Nederlands afval tegen bodemprijzen aanbieden. De woordvoerder van DSD, Heike Schiffler, verwerpt dit. “Het Nederlandse systeem gaat uit van kosteneffectiviteit. In Duitsland zetten we de milieuhygiënische verwijdering voorop. Dat daar een andere prijs bij hoort is niet meer dan logisch. Dat geeft een andere markt die invloed heeft op onze buren; dat is niet anders. Maar dat zal ook gaan gelden als Polen in 2007 bij de EU gaat horen. Maar dat is nog erg ver weg.”

Statiegeld

Andere bron van onzekerheid voor de Duitse afvalbranche is de aangekondigde statiegeldregeling op drankblikjes. Deze is nu tot grote opluchting uitgesteld tot november. Men hoopt op afstel, omdat dit ook een struikelblok vormt om te investeren. Zou de regeling doorgaan dan zal weer een deel van het afval aan het inzamelsysteem worden onttrokken.
Heel herkenbaar is de oproep van private bedrijven om gelijke kansen en regels voor private en publieke ondernemingen. De branchevereniging BDE komt dagelijks schrijnende gevallen tegen, waarbij de gemeentelijke plichten voor inzamelen van afval worden verward met marktprotectie en het beschermen van investeringen. President Bernard Kemper roept op tot een herbezinning over wat basisdienstverlening betekent. Gemeenten zouden de goede condities moeten scheppen, maar het werk moeten overlaten aan private partijen.
Ondanks de luide keel van de bedrijven, gaat het beter. Ongeveer 63 procent van de BDE bedrijven die zijn ondervraagd verwacht verbetering of in ieder geval nivellering van de omzet in de tweede helft van 2003. Meer dan de helft is optimistisch over de toekomst. De jaaromzet van de branche is ongeveer 35 miljard euro, met 320 duizend werknemers.

Entsorga

Op de Entsorga waren de Nederlandse standhouders overwegend tevreden over de aandacht. Ongeveer 50 duizend bezoekers liepen langs de meer dan duizend exposerende bedrijven uit 25 landen. Daarvan waren er 8 duizend uit het buitenland. Vooral het bezoek uit de USA en Azië trok de aandacht. Was de Duitse industrie vooral afwachtend, deze landen leken te zijn gekomen met concrete investeringsplannen. Afvalinzameling, verwerking en recycling vormen, met totaal 440 bedrijven, het belangrijkste onderdeel van de beurs. De bedrijven pakten minder groots uit dan in voorgaande jaren. Toch zijn zowel beursorganisatie als standhouders tevreden met het resultaat, zeker gezien de moeilijke tijden. De volgende Enstorga vindt plaats in de herfst van 2006.

Vakblad Afval! november 2003 (nummer 8)