'Circulair sausje over kritieke-grondstoffenbeleid EU'

In de aanloop naar de presentatie van de Criticial Raw Materials Act en een update van het EU actieplan voor kritieke grondstoffen heeft minister Micky Adriaansens van Economische Zaken Klimaat een voorstel neergelegd bij de Europese Commissie. Wat haar betreft pakt de EU schaarste en de toegang tot kritieke grondstoffen onder andere aan door in te zetten op circulariteit. Concreet: minder gebruik van kritieke grondstoffen waar mogelijk, meer inzet op hergebruik, reparatie en revisie en meer recycling. Innovatie op die gebieden moet gestimuleerd. Meer focus op circulariteit kan vorm krijgen door prioriteit te geven aan kritische mineralen als categorie binnen bestaande initiatieven gericht op circulariteit en materiaalefficiëntie, zoals het Actieplan Circulaire Economie en de Ecodesign-verordening.

In haar zogenoemde non-paper maakt Adriaansens zich verder sterk dat naast grondstoffen, ook halfproducten (die grotendeels uit één of meerdere kritieke materialen bestaan) onderdeel moeten zijn van de Critical Raw Materials Act. Daarbij noemt ze het belangrijk dat er steeds actuele analyses zijn welke grondstoffen en halfproducten kritiek zijn en wat onze toekomstige behoefte is.

Omdat het Nederland, maar ook de EU, nooit gaat lukken om volledig zelfvoorzienend te zijn in kritieke grondstoffen, breekt Adriaansens een lans voor samenwerking met grondstofrijke landen in Latijns-Amerika en Afrika. Dat er meer raffinage-, verwerkings-, assemblage-, recycling- en transportcapaciteit moet komen in de EU staat voor haar buiten kijf, maar samenwerken over de grenzen van de unie heen is in haar ogen onontkoombaar.

Geopolitiek wapen

De Europese Commissie verwacht de Critical Raw Materials Act in maart 2023 te presenteren. Hiermee moet voldoende beschikbaarheid van kritieke grondstoffen zoals lithium en kobalt voor de Europese industrie worden bereikt. Kritieke grondstoffen zijn nodig voor bijvoorbeeld batterijen, windmolens, halfgeleiders, medische hulpmiddelen, waterstofproductie, zonnepanelen en ledverlichting. Voor sommige van deze kritieke grondstoffen is de EU momenteel afhankelijk van derde landen die 90 procent van de wereldproductie bezitten. Dat is een niet te onderschatten risico, want in toenemende mate is controle over kritieke grondstoffen in te zetten als geopolitiek wapen.

Nederlandse inzet

In Nederland stemde de ministerraad in december in met een nationale grondstoffenstrategie om risico’s op nieuwe afhankelijkheden van grondstoffen en halfproducten aan te pakken. Nederland is op dit moment één van de meest concurrerende economieën. De Nederlandse industrie, logistieke sector en aanverwante bedrijven hebben wereldwijd al een sterke positie opgebouwd in traditionele grondstoffenketens zoals olie en staal. Het kabinet ziet kansen om ook een goede positie op te bouwen in de kritieke grondstoffenketens zodat Nederland en de EU minder afhankelijk zijn.

De Nederlandse bodem bevat zelf nauwelijks kritieke grondstoffen: deze zitten vooral in andere werelddelen en onder de zeebodem. Wel zijn elders in de EU grondstoffen als potentieel beschikbaar en zet Nederland zich in om deze beschikbaar te maken.