Gang naar rechter minder eenvoudig voor (milieu)activist?

Vanuit artikel 3:305a van het Burgerlijk Wetboek kunnen activistische organisaties, zoals Urgenda en Mobilisation for the Environment, vanuit een specifiek belang naar de rechter stappen om overheidsmaatregelen af te dwingen, bijvoorbeeld tegen klimaatverandering. Tweede Kamerleden Chris Stoffer (SGP), Caroline van der Plas (BBB) en Joost Eerdmans (JA21) vinden dat de representativiteit van dit soort gesubsidieerde organisaties buitengewoon gering kan zijn, terwijl hun gang naar de rechter potentieel grote consequenties heeft voor het algemeen belang. In een motie roepen ze het kabinet daarom op te verkennen in hoeverre voor belangenorganisaties met een ideëel doel nadere representativiteitseisen gesteld moeten worden op grond van genoemd artikel uit het Burgerlijk Wetboek. Een Kamermeerderheid stemde gisteren (21 februari) met de motie in.

Vertrouwen in rechter

Met name ter linker zijde van het politieke spectrum is het ongenoegen over de aangenomen motie groot. GroenLinks-Kamerlid Kauthar Bouchallikht liet na de stemming op haar socialmedia-kanalen weten ‘geschokt’ te zijn. “Dus burgers moeten niet ‘te makkelijk’ naar de rechter kunnen voor hun rechten. Hoeveel vertrouwen heb je in de rechter als je vreest dat diegene hier niet zelf gewogen over kan oordelen?’, legt ze haar volgers een retorische vraag voor.

Ongezond

SGP’er Stoffer toont zich juist opgetogen dat een Kamermeerderheid de motie van hem en zijn collega’s Van der Plas en Eerdmans steunt. “Klimaatbeleid is een zaak van de politiek, en niet van de rechter”, stelt hij. “Ik ben daarom blij dat de Tweede Kamer de SGP-motie steunt om een betere toets te hebben op allerlei actiegroepen die met juridische middelen politiek beleid blokkeren. Het primaat van de politiek moet terug. Rechtszaken van belangenorganisaties kunnen een molensteen zijn om de nek van bedrijven. De SGP vindt het ongezond als dit soort organisaties door een rechtszaak de bouw kunnen frustreren van huizen die broodnodig zijn of bedrijven platleggen waar duizenden werknemers werken.”

Betere toegang tot rechter

Dat er een verkenning komt naar het stellen van nadere representativiteitseisen betekent nog niet per definitie dat de gang naar een rechter wordt bemoeilijkt voor ideële organisaties. Uit de verkenning kan immers ook komen dat de mogelijkheden hiervoor beperkt zijn. Nederland heeft zich immers ook te houden aan bijvoorbeeld de Aarhus Verordening, waarin is afgesproken dat het publiek voldoende toegang moet hebben tot de rechtspraak als het gaat om milieubeleid van de overheid. In 2020 steunde Nederland nog een voorstel van de Europese Commissie voor een verbeterde toegang tot de rechter voor de ngo’s die hier milieuzaken willen aankaarten.