“Helft kunststofverpakkingen goed recyclebaar in 2025”

Uit onderzoek van Wageningen Food & Biobased Research in opdracht van de NVRD bleek twee jaar geleden dat nog maar 27 procent van de kunststofverpakkingen op de Nederlandse markt goed recyclebaar is met de gangbare sorteer- en recyclingtechnieken van dat moment. Een alarmerende conclusie, ook voor het bedrijfsleven dat de ambitie heeft afgedankte verpakkingen zo veel mogelijk te recyclen tot nieuwe verpakkingen. Het goede nieuws was echter dat voor minimaal 29 procent van de verpakkingen het ontwerp aanpasbaar is om de recyclebaarheid te verhogen, bijvoorbeeld door het aanpassen van etiketten en lijmen.

In een actieplan, opgesteld in opdracht van het Afvalfonds, zijn inmiddels alle kansrijke oplossingen op een rij gezet om te komen tot meer goed recyclebare kunststofverpakkingen. In 2025 is het streven dat minimaal de helft goed recyclebaar zijn. Nu het Afvalfonds deze week precies 10 jaar bestaat, ziet het actieplan het licht. Het kwam mede tot stand met hulp van de NVRD, Recycling Netwerk Nederland, NRK Verpakkingen, Plastic Pact, FNLI, Plastic Pact en producenten en retailers. Ook het Kennisinistuut Duurzaam Verpakken (KIDV) is er uiteraard nauw bij betrokken. Slaat het Afvalfonds mét de rest van de keten een nieuwe weg in? “Ik vind van wel”, zegt Afvalfonds-directeur Hester Klein Lankhorst.

Tien jaar Afvalfonds: is dat reden voor een feestje?

“Dat vind ik wel. We komen van ver, maar in tien jaar zijn we uitgegroeid tot een koploper op het gebied van circulaire economie in Europa en de wereld: we recyclen 80 procent van onze verpakkingen. Alleen België doet dat beter. Ons systeem is solide, dankzij goede monitoring door de inspectie. In het buitenland ziet men Nederland echt als een voorbeeld. Tegelijkertijd: er moet nog enorm veel gebeuren in de komende tien jaar.”

U wapent zich alvast tegen de criticasters die rond zo’n feestje roepen dat dit geen moment is om achterover te leunen. Heeft het Afvalfonds de afgelopen jaren op het kunststofdossier te weinig gas gegeven?

“Het gaat nooit snel genoeg. Onze uitdaging is echter dat we niet veel voorbeelden hebben, omdat we zelf koploper zijn. Hadden we tariefdifferentiatie eerder moeten inzetten? We zijn hier ook weer één van de eerste mee in Europa. Zeker met de tariefdifferentiatie op de toepassing van gerecycled materiaal in verpakkingen. Ik weet ook niet of we daar vijf jaar geleden met zijn allen klaar voor waren geweest. Maar de druk op het bedrijfsleven om een nieuwe weg in te slaan, is de afgelopen jaren ontegenzeggelijk toegenomen.”

Uit Wagenings onderzoek bleek dat in 2021 slechts 27 procent van de kunststofverpakkingen ‘goed recyclebaar’ was. Een alarmerende conclusie?

“Belangrijk om daarbij te vermelden is natuurlijk dat we veel meer recyclen dan wat ‘goed recyclebaar’ is. We haalden gewoon de recyclenormen. Maar we hebben het rapport omarmd. We willen in 2030 niet alleen alle verpakkingen recyclebaar hebben, ze moeten vooral ook zoveel mogelijk goed recyclebaar zijn, omdat we van verpakking naar verpakking willen recyclen. We hebben niemand aan een touwtje, maar dat is het doel. En dus zijn we een actieplan gaan opstellen met andere belanghebbenden uit de keten om tot beter design for recycling te komen. Uiteraard moeten we uiteindelijk ook gezamenlijk stappen zetten richting optimale inzameling en recycling van verpakkingen.”

Is hier het ‘nieuwe Afvalfonds’ aan het werk? Een Afvalfonds dat nadrukkelijk inzet op samenwerking in de keten en partijen bij elkaar brengt?

“Ja, zo kun je dat zeker zeggen. Ik vind dat in de transitie naar een circulaire economie al die partijen grotendeels dezelfde doelen hebben. We willen ketens duurzaam sluiten. Het besef dat daarvoor samenwerking nodig, is goed ingedaald. Ik vind dat onze ketenpartners ons op een goede manier scherp houden. Zelf willen we ook echt die rol pakken om de keten vaker om tafel te krijgen.”

Als het Afvalfonds in de keten steeds meer samenwerkt aan gezamenlijke doelen, kan het zijn dat de ambities de eigen achterban op een zeker moment te ver gaan. Zei u daarom “we hebben niemand aan een touwtje”?

“Nee, absoluut niet. Onze ambitie wordt echt gedragen door de achterban. Zij vragen juist om in te zetten op tariefdifferentiatie. Zij willen straks genoeg korrels terugkrijgen voor nieuwe verpakkingen. Ze zien dus echt de noodzaak voor verandering.”

De tariefdifferentiatie wordt in het actieplan bestempeld als belangrijke maatregel om de kringloop van verpakkingen te sluiten: het stimuleert recyclebaarheid, herbruikbaarheid en de toepassing van recyclaat. Milieuactivisten Dirk Groot en Merijn Tinga pleitten er onlangs voor om ook het ‘zwerfafvalrisico’ van verpakkingen mee te nemen in de tarieven.

“De wetgever heeft daar met ingang van dit jaar eigenlijk al voor gezorgd. Er bestaat al een single-use-plasticstarief van 2,30 euro per 1.000 verpakkingen. Van die extra heffing betalen wij weer de opruimkosten van verpakkingen in het Nederlandse zwerfafval.”

Een belangrijk lopend project uit het actieplan is een onderzoek naar sorteerbaarheid en recyclebaarheid van etiketten, sleeves, lijmen en inkten. Dat klinkt als klein bier?

“De lijm voor een etiket vervangen lijkt misschien een kleine aanpassing. Maar inmiddels weten we van bedrijven dat daar heel wat bij komt kijken. Het helpt om dit soort projecten allemaal in een actieplan te zetten, zodat bedrijven zien welke kant we op bewegen, waar we mee bezig zijn en hoe zij daar op kunnen anticiperen.”

Ondertussen hoopt het Afvalfonds vurig op standaardisatie in de inzameling van verpakkingen in Nederland. Is daar ook een positieve beweging?

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is ermee bezig. Het is prima dat we in Nederland een systeem hebben voor bronscheiden en nascheiden, maar brongescheiden verpakkingen moeten in onze ogen niet op allerlei verschillende manieren worden ingezameld. Het bemoeilijkt communicatie over scheiden, terwijl dat juist zo belangrijk is. En je wil gewoon af van suboptimale systemen. In België doen ze dit echt beter en zie je ook dat de vervuiling in stromen veel minder is. Gelukkig zien Nederlandse gemeenten dit ook steeds meer in. Daar kunnen we dus echt een slag maken.

Uiteindelijk wil het Afvalfonds dat alle verpakkingen volledig recyclebaar zijn, waar mogelijk herbruikbaar en mag er geen zwerfafval of microplastic meer in het milieu eindigen. Dan volgt er dus nog een monster van een actieplan?
“Het actieplan dat we deze week presenteren, is echt een eerste stap naar 2030. Maar we moeten natuurlijk compleet anders gaan denken over het gebruik van verpakkingen. Tegelijkertijd: we hebben ze ook gewoon nodig om voedselverspilling tegen te gaan. We zien nu dat er een start wordt gemaakt met verplicht herbruikbare bekers, maar er zijn nog zoveel stappen nodig. Bijvoorbeeld om te komen tot fossielvrij verpakken in 2050. Zoals gezegd: gaat het allemaal snel genoeg? Nee, dat gaat het nooit, maar we trekken er hard aan om echt tot concrete acties te komen die ons dichterbij onze doelen brengen. Dat laten we ook weer met ons actieplan zien.”