Van uitgebreide naar ultieme producentenverantwoordelijkheid

Het is illegaal om afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (AEEA) te exporteren van Europa naar West-Afrika. Toch functioneert een derde van de tweedehands televisies en computers die vanuit de EU naar Nigeria worden geëxporteerd niet. De overige twee derde is vaak ook geen lang leven beschoren, en verandert dus snel in AEEA. Binnen de EU geldt er beleid dat ervoor zorgt dat dit soort afval op de juiste manier lokaal en op nationaal niveau wordt verwerkt. Dit beleid houdt echter geen rekening met zogeheten ‘loophole’ exporten naar het mondiale Zuiden, waar AEEA veelal op straat of stortplaatsen belandt, of verbrand wordt. Importerende landen hebben namelijk vaak niet de capaciteit om dit afval degelijk te verwerken en te beheren. Dat ze er toch mee worden opgescheept, komt omdat de verantwoordelijkheid voor AEEA wordt verschoven zodra het het buiten de EU wordt geëxporteerd.

Ultieme producentenverantwoordelijkheid

Onderzoekers uit Nederland, Nigeria en het Verenigd Koninkrijk hebben daarom een internationaal plan ontwikkeld waarin Europese producenten verantwoordelijk worden gesteld voor het beheer van de uitvoer van AEEA en tweedehands producten, ongeacht waar ter wereld deze terechtkomen: de ‘Blueprint for Ultimate Producer Responsibility’ (UPR). "UPR houdt rekening met de internationale handel in gebruikte producten en omvat een financieel overdrachtsmechanisme van in de EU gebaseerde [UPV-]programma's naar landen die tweedehands producten uit Europa importeren", aldus Walter Vermeulen, milieuwetenschapper aan de Universiteit Utrecht en co-auteur van het plan.

Ook hebben de onderzoekers onlangs een nieuw onderzoek gepubliceerd, waarin specifiek is gekeken naar zendingen van tweedehands elektronica en AEEA vanuit de EU naar Nigeria. Hierin concluderen de auteurs dat de huidige export van AEEA naar landen zonder capaciteit voor deugdelijk beheer van dit afval niet bijdraagt tot circulariteit of duurzaamheid in de exporterende en importerende landen, en het wereldwijde AEEA-probleem vergroot. Ook belemmert het een eerlijke transitie en draagt het bij aan ruimtelijke ongelijkheid, door een uitwisseling die elders schade veroorzaakt.