Vragenuurtje: 'Romeinen moeten op termijn eigen broek ophouden'

“Gisteren las ik in het Rotterdamse Algemeen Dagblad dat het linkse stadsbestuur van Amsterdam een overeenkomst heeft gesloten met de stad Rome om elke week 900 ton afval te verbranden in onze hoofdstad; een soort Romeinse rookpluim boven die stad.” Erik Haverkort (VVD) kon het gisteren (28 maart) tijdens het vragenuurtje in de Tweede Kamer niet laten links even te plagen. “Elke week een lange trein, aangevoerd over ons toch al drukke spoor, om dat dan vervolgens in de fik te steken in de verbrandingsoven. Juridisch zal het allemaal best kloppen, maar gevoelsmatig vraagt de VVD zich af of wij dit nu echt willen.”

Haverkort wilde van staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) horen wat ze vindt van de overeenkomst tussen Amsterdam en Rome, of het ministerie bij de totstandkoming betrokken is geweest, of het afval eerst wordt nagescheiden voor verbranding en of de verwerking van Italiaans afval vergunningstechnisch allemaal wel door de beugel kan en wat betekent qua milieubelasting? Als de VVD het vragenuurtje gaat gebruiken om dit soort vragen te stellen over het verbranden van buitenlands afval in Nederland, dan is het duidelijk hoe deze praktijk er in Den Haag op staat. Het dwong Heijnen, tot op heden toch zeker geen uitgesproken voorstander van het importeren van afval, tot het min of meer verdedigen van de deal.

Tijdelijk helpen

“Er bestaat momenteel in Nederland meer verbrandingscapaciteit dan nodig is voor de verwerking van ons binnenlandse afval. Zolang die overcapaciteit er is, kan die gevuld worden met buitenlands afval, om zo de ons omringende landen tijdelijk te helpen”, stelde Heijnen. En passant verdedigde ze gelijk even de importheffing. “Sinds 2020 wordt in Nederland over buitenlands afval evenveel belasting betaald als over Nederlands afval, dus er is ook geen sprake meer van het bevoordelen van buitenlands afval.” Of Romeins afval in Amsterdam nog wordt nagescheiden voor het wordt verbrand, durfde ze niet te zeggen.

Heijnen benadrukte overigens dat de Romeinen op termijn hun eigen broek moeten ophouden. “Op de lange termijn is het volstrekt onwenselijk dat afval per trein door heel Europa wordt gesleept om hier in een oven te verdwijnen”, stelde ze. Wat haar echter positief stemt is dat er in de stad Rome plannen worden gemaakt voor de bouw van een afvalverbrandingsinstallatie. Een oplossing lijkt dus in de maak.

Haar ministerie is niet bij de deal betrokken geweest, liet Heijnen verder weten. Ze werkt nog altijd aan plannen om de capaciteit van afvalenergiecentrales af te bouwen. “Daarover zijn we ook nog steeds in gesprek met de sector. Dat is op momenten natuurlijk ook wel uitdagend, omdat je aan de sector vraagt om zichzelf mee af te bouwen”, gaf ze een inkijkje in de stroef lopende onderhandelingen.

Meer invloed

Dat het ministerie niet betrokken is bij de deal, roept bij Haverkort de vraag op wat Heijnen nog kan doen om meer invloed te krijgen op dit soort overeenkomst en meer de regie te nemen? “Wij werken in samenspraak met de sector toe naar een afbouw van de hoeveelheid afvalverbranding”, herhaalde Heijnen nog maar eens. “In het Nationaal Programma Circulaire Economie zijn nog een heel aantal maatregelen opgenomen. Dat gaat bijvoorbeeld om materiaalgericht onderzoeken hoe bepaalde stromen uit een een afvalverbrandingsinstallatie gehouden kunnen worden en om inzet op beter productontwerp. Denk ook aan het onderzoeken van een evenwichtige verhoging van de afvalstoffenbelasting en het pleiten voor het belasten van afvalverbranding in andere Europese lidstaten. Daarnaast hebben we ook nog een moratorium op nieuw te vergunnen capaciteit in voorbereiding.”

Stikstof en fijnstof

Andere Kamerleden stelden met name vragen over de extra emissies die de import van het te verbranden Romeinse afval in Nederland kunnen veroorzaken. Joris Thijssen (PvdA) en Barry Madlener (PVV) maken zich zorgen over extra stikstofuitstoot. “Bij de verbranding van 900 ton aan Romeins afval gaat er heel veel stikstof vrijkomen. Kunnen we dat voorkomen en de stikstofruimte inzetten om huizen te bouwen in het land?”, wilde Thijssen weten. En Madlener: “Het kan toch niet zo zijn dat boeren straks onteigend worden en dat nota bene GroenLinks rommel uit Italië naar Nederland haalt?”

Heijnen reageert dat het er erg dubbel voelt, maar dat het in Nederland wel gebruikelijk is dat een deel van het afval dat wordt verbrand uit het buitenland komt. “We hebben meer ruimte in onze eigen afvalverbrandingsinstallatie dan we verbranden. Dat is ook de reden waarom wij de afvalverbrandingsinstallaties uiteindelijk willen afbouwen.”

Suzanne Kroger (GroenLinks) vindt dat dit afbouwbeleid tot nu toe allemaal veel te vrijblijvend is en hoopt dat Heijnen snel gaat doorpakken met het afbouwpad. Pepijn van Houwelingen (FvD) vist nog naar hoeveel stikstof er nu concreet vrijkomt door de deal met Rome. Heijnen noemt geen cijfer. Volgens haar gaat de deal niet ten koste van de stikstofruimte, omdat er in berekeningen al rekening wordt gehouden met het feit dat er voor een deel import nodig is afvalenergiecentrales te laten draaien.

Voor Kiki Hagen (D66) blijft het ongelooflijk dat we in Nederland huishoudens oproepen om goed te scheiden zodat we minder afval hoeven te verbranden en tegelijkertijd ongescheiden Italiaans afval importeren voor verwerking in een afvalenergiecentrale. Ze roept de staatssecretaris op namens alle goed scheidende Nederlanders het gesprek aan te gaan met de Italianen om hun te bewegen ook beter te gaan scheiden. Heijnen laat daarop weten dat ze altijd bereid is kennis te delen, maar “het eerlijke verhaal is natuurlijk ook dat het wel de vraag is of dat iets uithaalt voor het afval dat nu op korte termijn geïmporteerd wordt.” 

Positieve milieuimpact

AEB heeft inmiddels een milieukundige analyse over de verwerking van Italiaans afval in Nederland gepubliceerd. CE Delft keek hiervoor naar het milieueffect klimaatimpact, maar ook naar milieueffecten als ozonlaagdepletie, fijnstofproductie, toxiciteit en verzuring. Belangrijkste conclusie is dat stort in Italië zelf leidt tot hogere klimaatimpact en een hogere gewogen milieuscore dan verbranding. Dit resultaat geldt voor alle onderzochte transportscenario's.

CE Delft is er bij haar onderzoek van uitgegaan dat Italiaans afval voor 57 procent bestaat uit papier, karton en gft. Het verbranden van papier, karton en gft is veel gunstiger dan storten. De impact van verbranding van fossiele grondstof zorgt voor een impact, maar die is niet zo hoog als die van stort. Er zijn gevoeligheden in de analyse, bekent CE Delft in haar rapport, maar geen van de onzekerheden verandert de conclusie.