Herkansing voor inzamelregeling lachgascilinders?

Ruim twee maanden nadat de Tweede Kamer een motie wegstemde voor een uniforme landelijke inzamelregeling voor lachgascilinders, moeten Kamerleden zo’n regeling mogelijk toch nog eens heroverwegen. Tijdens een rondetafelgesprek over de lachgasproblematiek in de afvalketen stelden vertegenwoordigers uit de afvalbranche dat een inzamelregeling met een vergoeding voor lege cilinders dé manier is om de operationele problemen bij de inzameling, opslag en verwerking het hoofd te bieden. Maar ook om de branche weer veilig te maken én te voorkomen dat hoge kosten die nu worden gemaakt in de keten niet hoeven te worden doorberekend via de afvalstoffenheffing. Lachgascilinders kunnen onder druk exploderen. Dat is levensgevaarlijk voor mensen werkzaam in de afvalketen. Daarnaast leiden explosies door heel het land tot enorme schade in afvalenergiecentrales. Sinds het lachgasverbod per 1 januari 2023 eindigen lachgascilinders steeds vaker bij het afval.

Principes versus pragmatisme

AEB-directeur Wim van Lieshout vatte de keuze waar de politiek voor staat maar even eenvoudig samen voor de aanwezige Kamerleden. Ze kunnen een paar miljoen euro uittrekken voor de invoering van een goede landelijke inzamelregeling waarmee jaarlijks richting de 100 miljoen euro aan kosten in de afvalketen kan worden bespaard. Zo kunnen ze voorkomen dat huishoudens 25 tot 30 euro per jaar extra kwijt zijn aan de afvalstoffenheffing. Óf ze kunnen principieel vasthouden aan het idee dat een inzamelregeling opzetten voor de cilinders die illegaal op de markt worden gebracht onwenselijk is. In dat geval zullen verwerkers als AEB van klanten eisen dat ze hun afval eerst laten shredderen waardoor het explosiegevaar van cilinders in ovens weg is. Eén van die klanten, de publieke inzamelaar Meerlanden, wees er echter op dat dat niet alleen logistiek zeer onwenselijk is, maar ook duur en het inzamelwerk wordt er met deze deeloplossing ook niet veiliger op. De overheid zou de afvalsector voor al die extra kosten moeten compenseren. Iets waar het demissionaire kabinet eerder overigens niets voor voelde. Wat NVRD-voorzitter Henry Meijdam betreft is het echter tijd dat de overheid over haar eigen schaduw heen springt. De maatschappelijke kosten lopen enorm op, de veiligheidsrisico's in de keten zijn onacceptabel - dit is niet het moment voor de overheid om op de handen te gaan zitten.

Alternatieve oplossingen

Met name VVD-Kamerlid Hester Veltman leek met haar vragen aan de aangeschoven deskundigen weg te sturen van een inzamelregeling. Ze vroeg nadrukkelijk naar de nadelen van zo’n regeling en naar alternatieve oplossingen. Welke technische mogelijkheden zijn er bijvoorbeeld om lege cilinders uit het afval te halen? Kan betere of strengere handhaving een deel van de oplossing zijn? Technisch is er best iets mogelijk. Shredderen maakt cilinders voor afvalenergiecentrales onschadelijk, maar het is wel duur. Onder andere omdat niet iedere verwerker de ruimte heeft om zo’n shredder te plaatsen, legde FNV-kaderlid Robert Corijn (werkzaam voor afvalverwerker Attero) uit. Shreddercapaciteit is echter niet altijd ‘om de hoek’ beschikbaar. Sortering met magneten is niet voldoende waterdicht, voegde Van Lieshout toe. En scanners die in grote havens drugs in containers moeten detecteren, zouden kunnen helpen bij de detectie van cilinders, maar die zijn niet zomaar beschikbaar. Bovendien is het met het detecteren van een cilinder, die cilinder nog niet uit het afval. Softwareleverancier voor de afvalsector AMCS stelde afvalbedrijven ook te kunnen helpen met de detectie, zelfs al tijdens de inzameling. Maar hoofd partnermanager bij dat bedrijf Chris Loos benadrukte dat er toch ook echt iets aan preventie zal moeten worden gedaan. Technologie gaat dit probleem niet voor 100 procent oplossen. Veel van de aanwezigen waren het eens dat er in ieder geval ook actie in Europa nodig is: er kunnen producteisen aan cilinders (bijvoorbeeld een verplicht overdrukventiel) worden gesteld zodat ze veiliger worden. Daarop moet dan natuurlijk ook gehandhaafd worden. Het kost jaren om dit te regelen.

Minder gebruik

In de eerste helft van het rondetafelgesprek vertelde het Trimbos Instituut nog dat het gebruik van lachgas sinds het verbod is afgenomen. De Politie legde uit dat ze minder lachgas-gerelateerde incidenten registreerde (9.000 in plaats van 41.000). Een teken dat de lachgasproblematiek vanzelf minder wordt? Niet in de afvalketen in ieder geval. Doordat met het verbod op lachgas het statiegeldsysteem voor lachgascilinders wegviel zijn er veel meer wegwerpcilinders op de markt gekomen, wisten meerdere experts te vertellen. De gemeente Rotterdam merkte op dat het daardoor echt dweilen met de kraan open is in de stad. Voor een georganiseerde inzameling met een beloning voor ingeleverde cilinders liep de gemeente verrassend genoeg echter niet bepaald warm. Het zou kleine criminaliteit in de hand werken. Contant geld uitdelen zou onwenselijk zijn. En burgers en met name kinderen zouden niet gestimuleerd moeten worden zelf met cilinders te gaan slepen. Het opruimen en inzamelen is werk voor professionals. Dat was weer tegen het zere been van Ivo Rodermans van het Rotterdamse zwerfafvalinitiatief Zwerfie. Hij ziet mogelijkheden om een beloning ‘terug te pinnen’ en er kan een leeftijdsgrens worden gesteld aan het inleveren van cilinders. Volgens hem is er voor 5 miljoen euro een prima werkend inzamelsysteem op te tuigen dat de samenleving kan behoeden voor de enorme kosten die nu gemaakt worden voor cilinders.

Herkansing

Voor GroenLinks/PvdA-Kamerlid Geert Gabriëls was de oplossing zo klaar als een klontje. De Kamer moet een inzamelregeling opnieuw overwegen. De andere aanwezige leden, zoals Veltman, Cor Pierik (BBB) en Mpanzu Bamenga (D66) hielden zich wat meer op de vlakte. Toch lijkt het niet ondenkbaar dat Kamerleden een manier gaan zoeken om de oude motie, waarschijnlijk wat aangepast, toch nog eens in te voeren. PVV-Kamerlid Willem Boutkan, niet voor niks mede-initiator en voorzitter van het rondetafelgesprek, wekte de indruk (met name na het rondetafelgesprek) snel iets concreets te willen doen om de afvalsector te helpen en te voorkomen dat de afvalstoffenheffing in gemeenten omhoog vliegt (iets waarmee De Telegraaf op haar voorpagina flink uitpakte op de ochtend van het rondetafelgesprek: ‘AFVALSTOFFENHEFFING KNALT OMHOOG’). In de wandelgangen ging het verhaal dat Boutkan eerder niet met de motie voor een inzamelregeling kon instemmen, omdat de nieuwe coalitiepartijen hadden afgesproken tijdens de formatie geen voorstellen te steunen die het Rijk extra zouden kosten. Voor de opzet van een landelijk systeem voor inleverpremies op lachgascilinders was dus geen geld. Maar inmiddels zijn de kaarten geschud. De PVV kan zijn nek nu uitsteken voor de afvalsector. De vraag is of Boutkan die ruimte krijgt van zijn fractie. Moet hij de andere coalitiepartijen meekrijgen (dus ook de kritische VVD), of geldt dit als een zogenoemde ‘vrije kwestie’ waarbij de partij bij de stemming over een voorstel onafhankelijk van wat de rest van de coalitie doet kan stemmen? In dat laatste geval lonkt er een herkansing voor een motie voor een inzamelregeling.