VNG-motie noopt Verpact tot extra uitleg over werkwijze

Per acclamatie nam de algemene ledenvergadering van de VNG vorige maand een motie aan die het bestuur verzoekt er bij het Rijk op aan te dringen dat de normen voor recycling verder worden aangescherpt. Ook moet er meer transparantie komen over de verwerking van huishoudelijke afvalstromen. Aanleiding voor de motie is dat pmd volgens de indiener, de gemeente Gooise Meren, nu voor een deel ‘niet zinvol’ wordt gerecycled. De producten die voortkomen uit de verwerking van gerecycled pmd zijn in de praktijk vaak niet bruikbaar. Daardoor is het afval alleen geschikt voor verwerking in een beperkt aantal producten of toepassingen, of kan het helemaal niet worden hergebruikt. Recyclingcijfers lijken daardoor volgens de gemeente hoger dan de praktijk rechtvaardigt. 

Een deel van het pmd dat niet in Nederland kan worden verwerkt, wordt geëxporteerd naar andere landen. Een deel van de afvalstroom komt vervolgens buiten het zicht van de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT). Dit met risico op milieuschade elders in de wereld tot gevolg, valt te lezen in de motie. Relatief schone verbranding in afvalenergiecentrales zou enerzijds klimaatwinst kunnen opleveren en anderzijds de kans op genoemde milieuschade kunnen beperken. Verpact-directeur Hester Klein Lankhorst krijgt al de kriebels van de suggestie, maar ziet door de motie vooral in dat haar organisatie nog beter moeten uitleggen hoe ze samen met ketenpartners werkt aan betere recycling.

Verpact verstuurde deze week een persbericht over hoe er werkt wordt gemaakt van betere recycling. Waarom kozen jullie daarvoor terwijl er feitelijk weinig nieuws in stond?

“Om verpakkingen beter te recyclen doen we veel. Daar communiceren we continu over, maar voor velen blijft het een complex en ingewikkeld verhaal. We wilden het dus nog eens goed uitleggen. Ook naar aanleiding van de motie die is aangenomen op de algemene ledenvergadering van de VNG. Daar haal ik uit dat gemeenten toch meer willen weten over wat er nu precies gebeurt met ingezamelde verpakkingen.”

Daar bestaan misverstanden over die Verpact graag de wereld uit helpt?

“Ja. Ik deel de analyse van de indiener van de motie dat er beter recyclebare verpakkingen moeten komen en daar werken we ook hard aan met tariefdifferentiatie. Voor goed recyclebare verpakkingen rekenen we lagere tarieven, net als voor herbruikbare verpakkingen en verpakkingen met recyclaat erin trouwens. Verder pleiten we er al langer voor dat pmd schoner moet worden ingezameld en voor meer recyclingcapaciteit in Nederland, of in ieder geval in de EU. Met die stappen komen we verder. Maar het grote misverstand is denk ik dat onze monitoring niet zou deugen. Uit heel Europa krijgen we vragen over hoe we dat hier hebben geregeld. Dat is echt omdat we het hier geweldig doen.”

Wat doen we dan zo geweldig in Nederland?

“Ten eerste hebben we zelf goed in beeld wat er met ingezameld pmd gebeurt, omdat we de regie hebben over de keten. Het is natuurlijk ook essentieel dat de ILT en accountants onze resultaten zorgvuldig controleren. En dat gebeurt. We weten zeker dat wat we rapporteren als recyclingresultaat, ook daadwerkelijk is gerecycled. En als het over huishoudelijk afval gaat: we weten zeker dat die recycling ook binnen Europa plaatsvindt. Voor bedrijfsafval is die capaciteit er niet. Vandaar ook onze oproep aan overheden: creëer nu goede voorwaarden voor recyclers om te investeren in extra capaciteit. Voor verpakkingen die buiten Europa worden gerecycled hebben we overigens, samen met België, een systeem opgezet om te kunnen waarborgen dat deze onder vergelijkbare omstandigheden worden gerecycled. We willen dat conform de eisen in de EU wordt gerecycled en alleen dan tellen we het mee als ‘gerecycled’ in de rapportage van onze jaarlijkse resultaten. Ook daar zit de ILT bovenop.”

 In de motie wordt gesteld dat Verpact vergoedingen betaalt voor ‘niet-zinvolle recycling’ van bijvoorbeeld mixed plastics en drankenkartons. Is er iets voor te zeggen zulk materiaal te laten verbranden en de rekening daarvoor bij producenten neer te leggen?

“Hier krijg ik echt de kriebels van. Wij willen zoveel mogelijk grondstoffen terug hebben en liefst voor een zo hoogwaardig mogelijke toepassing. Vandaar ook die tariefdifferentiatie. Niet elke verpakking kan weer een verpakking worden. Natuurlijk wordt er ook gerecycled materiaal laagwaardiger toegepast. Maar dan liever verbranden? Nee.”

Maak je je geen zorgen over het beeld dat ontstaat dat we in Nederland pmd voor niets aan het scheiden zijn omdat het ‘niet zinnig gerecycled’ wordt? 

“Over dat beeld maak ik mij zeker zorgen. Gerecycled materiaal vervangt fossiel virgin materiaal. Dat is altijd goed in een circulaire economie.”

Geldt dat ook als we straks plastic via een energie-intensief proces chemisch gaan recyclen met mogelijk een flinke CO2-uitstoot? Milieurendement moet toch in ogenschouw worden genomen?

“Natuurlijk moeten we die balans in de gaten houden en kijken naar CO2-uitstoot. Op dit moment zie ik dat mechanische recycling gewoon goed uitpakt voor het milieu. CE Delft heeft dat jaren geleden inzichtelijk gemaakt. Als we naar chemische recycling gaan zullen we nog veel moeten rekenen aan wat het opbrengt en wat het eventueel kost.”

De indiener van de motie meent dat het verpakkend bedrijfsleven gestimuleerd wordt om beter recyclebare verpakkingen te maken als ze de rekening krijgen van het verbranden van niet zinnig te recyclen verpakkingen.

“Om dat te stimuleren werken we al met tariefdifferentiatie. Ik vraag me overigens af of verbranden duurder is dan recyclen. De rekening voor verwerking ligt in ieder geval al bij ons vanwege onze wettelijke producentenverantwoordelijkheid. Misschien moeten we dat ook nog duidelijker uitleggen.”

Heeft de tariefdifferentiatie in de praktijk ook het effect dat Verpact ermee beoogt?

“Omdat we in het eerste jaar van de tariefdifferentiatie zitten, kunnen we daar kwantitatief nog niet veel over zeggen. We horen uit de markt wel dat het zorgt voor meer goed-recyclebare verpakkingen, meer herbruikbare verpakkingen en meer gerecycled materiaal in verpakkingen. Toch denken we al na over extra korting op het tarief voor verpakkingen met gerecycled materiaal in 2025.”

Dat moet recyclers helpen die met hun recyclaat niet kunnen concurreren met goedkoop virgin plastic dat op de Europese markt wordt gedumpt?

“Het zal helpen het gat tussen recyclaat en virgin plastic te dichten. De vraag naar recyclaat zien we sowieso toenemen. Europa gaat de toepassing van recyclaat natuurlijk ook verplichten [vanaf 2030, red.]. Producenten zijn daarop aan het voorsorteren. Recyclers zullen profiteren, al is het ook zo dat ze te maken hebben met goedkoop recyclaat uit bijvoorbeeld China.”

Toch geven afvalbedrijven aan terughoudend te zijn met investeringen in de uitbreiding van hun recyclingcapaciteit. Kan Verpact meer voor ze doen?

“We zijn hierover constant in overleg met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. In die gesprekken drukken we hen op het hart werk te maken van een goed investeringsklimaat voor recyclers in Nederland. Maak ruimte voor recyclers, zorg dat het verkrijgen van vergunningen niet onnodig ingewikkeld is of lang duurt, enzovoorts. Wij kunnen zorgen voor feedstock-garantie of helpen met de afzet en we hebben dus de tariefdifferentiatie als instrument, maar de overheid moet ook stappen zetten.”