Verwachtingen 'Negen Straatjes' komen al uit

Op 1 januari 2021 ging de gemeente van start met een proef in de ‘Negen Straatjes’. Bij de inzameling werd in dit gebied geen onderscheid gemaakt tussen huishoudelijk en bedrijfsafval. Voor de proef werd het afval in dit gedeelte van het Amsterdamse centrum ingezameld met zakken, wat zorgde voor vieze straten door zwerfafval, een laag scheidingspercentage en kades en bruggen die gebukt gingen onder de vele zware inzamelwagens.

In de proef wordt al het afval fijnmazig ingezameld. Bewoners en bedrijven maken een afspraak waarna een chauffeur met een licht elektrisch voertuig binnen het afgesproken tijdsblok van twee uur langskomt. Het afval wordt gescheiden meegenomen en afgevoerd over het water, via een afvalhub. Mensen kunnen hun afval hier ook zelf naartoe brengen.

Deze veranderde aanpak heeft ertoe geleid dat het aantal verkeersbewegingen is verminderd. Het aantal zware inzamelwagens is met 36 procent verminderd (van 9,1 naar 5,8 per dag) en in uren is de aanwezigheid met 50 procent verminderd (van 8,9 naar 4,4 uur). Daarnaast is het scheidingspercentage gestegen van 12 procent in 2018 naar 35 procent in 2023. Dit is een beter percentage dan het stadsbrede scheidingspercentage van 16 procent (bewoners) en 21 procent (bedrijven). Dit zijn exact de gevolgen, waarop de gemeente Amsterdam had gehoopt.

Verder zijn de straten schoner: 55 procent van de respondenten vindt het op straat sinds de start van de proef schoner, terwijl 15 procent vindt dat het minder schoon is. Het blijkt allemaal uit de ‘Tussenevaluatie pilot 9 Straatjes’ die de directie Afval & Grondstoffen naar de gemeenteraad van de gemeente Amsterdam heeft gestuurd.

Uit de evaluatie komt verder naar voren dat het bedachte systeem een antwoord is op het misbruik van reinigingsrecht door bedrijven. Hoewel het nog steeds mogelijk is om afval buiten het proefgebied op straat te zetten, kiezen veel bedrijven ervoor om hun afval bij ‘Afval of Afspraak’ aan te bieden. Dit duidt erop dat het eenvoudiger maken om het juiste te doen voldoende is voor veel bedrijven om zich aan de regels te houden.

Hogere kosten

De tussenevaluatie gaat ook in op het financiële verhaal. Tegenover de positieve effecten staat dat fijnmazig inzamelen hogere kosten met zich meebrengt. Grootste kostenposten zijn de inzet van boten door Waternet (800.00 euro) en personeel (700.000 euro). Op termijn zijn deze kosten naar verwachting flink terug te draaien, maar hier zijn wel investeringen voor nodig. Bijvoorbeeld in boten met een grotere capaciteit of brengpunten op het water. Uit het totaalplaatje over de jaren heen worden de hogere kosten in 2023 en 2024 voor een groot deel gecompenseerd door de lagere kosten in 2021 en 2022. Cumulatief zijn de kosten tot en met 2024 549.000 euro hoger dan begroot. Het is uiteindelijk een bestuurlijke keuze om deze kosten en baten tegen elkaar af te wegen, zo staat in de tussenevaluatie.

Andere delen centrum

Ook in andere delen van het centrum wil de gemeente zorgen voor straten zonder zwerfafval. Op basis van diverse proeven, naast de 'Negen Straatjes' ook onder meer in het Wallengebied en op de Nieuwendijk, heeft ze gekozen voor de plaatsing van ondergrondse (en mogelijk bovengrondse) containers. Daarnaast wil ze twee brengpunten op het water gaan testen, in het Wallengebied, om uiteindelijk 15 tot 35 van deze punten te creëren.

In eerste instantie richt de gemeente zich op huishoudelijk afval en op termijn moet ook grof afval hieraan worden toegevoegd. Ook wil ze bedrijfsafval hieraan toevoegen. Daarom kijkt ze naar een verlenging van de proef ‘Negen Straatjes’ na 2025.