"Je moet laten zien dat het kan. En niet alleen in Europa"

Jeroen In de Baak, Corporate Lead Environment bij DSM, stelde het onlangs vast in het Vakblad Afval!: DSM wil wereldwijd haar afval nuttig toepassen. “Voor Nederland geen probleem, maar voor het hele concern ligt dat anders.” Prioriteiten van tweede en derde wereldlanden liggen natuurlijk vooral op andere gebieden. Als deze landen naar milieuproblemen kijken dan valt hun oog toch het eerste op waterbeheer. Neem Afrika. Neem Suez. Het bedrijf is in 17 Afrikaanse landen actief. Allemaal met waterbeheer. Voor drinkwater en ook afvalwater zijn er wel budgetten beschikbaar. Voor afvalbeheer meestal niet. Althans, tot voor kort. Pierre-Yves Pouliquen, deputy CEO van Suez voor Afrika, het Midden-Oosten en India, ziet daar verandering in komen. Met Marokko als gidsland. Vanwege de klimaattop COP22 die nu in Marrakech wordt gehouden, wilde Suez laten zien dat er ook in landen als Marokko veel te bereiken valt met goed afvalbeheer. Het nodigde daarom de internationale pers uit voor een toer langs haar afval- en waterprojecten in Marokko. Conclusie: het is niet eenvoudig, het zal lang duren, maar het milieu-effect is heel groot.

“Kijk naar hoe lang wij er in Europa over hebben gedaan over de transititie van storten naar verantwoord afvalbeheer. En we zijn nog bezig. Dan kan je niet verwachten dat deze landen in een paar decennia op ons niveau zijn”, tempert de deputy CEO van Suez voor Afrika, Midden-Oosten en India, Pierre-Yves Pouliquen, eventuele hoog gespannen verwachtingen. “Verbranden van afval in een AEC zal hier zo’n 50 tot 70 euro per ton kosten. Storten kost een paar euro. Storten blijft dus hier de eerste oplossing, maar laat het dan verantwoord gebeuren.” Bovendien denkt hij dat het nu nog te vroeg is voor verbranden. “In India staat een AEC die niet werkt, omdat hij gebouwd is op een calorische waarde die het afval nu niet heeft. Zoiets zet niet de goede toon voor een dergelijke ontwikkeling.”

Na Libanon zijn bestuurders anders gaan denken

Stortplaats van Meknes, voor de sanering door Suez.
Foto: Suez

Dat Suez al veel langer met water in Afrika zit dan met afvalactiviteiten heeft een historische achtergrond.  De wateractiviteiten in Afrika van Suez zijn overwegend engineering en bouwprojecten. Het langjarig beheer zit daar niet bij. Daarnaast hebben lokale overheden wel budget voor water, maar niet voor afvalbeheer. Hadden, moet dat zijn, want volgens Pouliquen is de mentaliteit onder bestuurders sinds Libanon veranderd. "In de zomer van 2015 sloot de belangrijkste stortplaats van Libanon, onder andere vanwege onvoorstelbare stank. Er was geen alternatief om het op te vangen en het afval hoopte zich overal in het land op. Dit leidde tot grote protesten en een crisis die de regering bijna ten val heeft gebracht. Die gebeurtenis heeft veel bestuurders tot een ander inzicht gebracht."

Vandaar dat Suez nu ook mogelijkheden voor afvalbeheer ziet. Alleen projecten die langjarig onder het management van Suez worden geplaatst pakt ze op. “We zetten nu in op groei van afval waar we ook al activiteiten met water hebben. We merken dat overheden het probleem dat ze met afval hebben nu eindelijk gaan onderkennen.” Het probleem volgens Pouliquen in Afrika is dat de bevolking toeneemt en de welvaart stijgt. Daarmee neemt niet alleen het afval in volume toe, ook de samenstelling verandert.

De stortplaats na de sanering, met de sorteerhal nog in aanbouw.

In Marokko laat Suez de stortplaats van Meknes als voorbeeld zien van hoe aan het afvalbeheer duurzaam en verantwoord vorm kan worden gegeven. “Dat lijkt zo eenvoudig. Met het afdichten van stortplaatsen hebben wij en ook heel wat andere bedrijven veel ervaring opgedaan in Europa.” Toch is het in Marokko een paar keer flink misgegaan, weet Brice Megard, de plantmanager van de vernieuwde stortplaats. “Neem het percolaat. In Europa bestaat dat vooral uit doorgesijpeld regenwater. Hier regent het nauwelijks, dus heeft het percolaat een heel andere samenstelling. Daarvoor hebben we nu een speciale oplossing bedacht om dat water naar irrigatiekwaliteit op te werken.”

Integraal inzamelen

Wie in een land begint met afvalbeheer, denkt in eerste instantie aan het opzetten van een systeem voor gescheiden inzameling. In tegenstelling tot wat je zou verwachten ziet Pouliquen niets in gescheiden inzameling. “De mentaliteit is hier niet daarop ingesteld. We hebben eens als proef in een stad verzamelcontainers voor restafval geplaatst. In plaats van dat mensen het daar naartoe brachten zette ze het afval op een willekeurig moment aan de straat.” Dat is jammer, want het zet een streep door een programma van compostproductie uit gft, verreweg de grootste fractie in het huishoudelijk afval.

De vraag is wel of het ingezameld afval dan niet verontreinigd is met KCA en andere potentieel gevaarlijke stoffen. Pouliquen is daar niet zo bang voor. “Batterijen en dergelijke zullen zeker in het afval komen. Maar op stortplaatsen in Afrika werkt een grote groep van zogenoemde scavengers die het afval sorteren en de waardevolle materialen er uit halen. Dat doen ze minstens zo effectief als sorteermachines. Verfresten en minerale olie zie ik wel als probleemstoffen, maar de omvang daarvan is nog zeer beperkt.”

Grote bedrijven zetten de toon

Minstens zo belangrijk voor Suez als het inzicht van de overheid dat er iets aan het gemeentelijk afval moet gebeuren, is de impuls die grote producerende bedrijven geven aan het afvalbeheer. Het is niet alleen DSM namelijk die wereldwijd een duurzame strategie voor het bedrijfsafval uitrolt. Ook bedrijven als Renault en Danone doen dat. Deze Franse bedrijven hebben in Marokko het afvalbeheer ondergebracht bij Suez. Bij Renault zit Suez zelfs in-huis met als opdracht al het afval van de twee vestigingen aldaar of her te gebruiken of nuttig toe te passen. Hiermee brengen deze bedrijven de EU-standaard sneller naar deze landen dan dat voor huishoudelijk afval kan. Pouliquen verwacht hiervan een uitstraling naar andere bedrijven, en zeker ook naar het beleid dat de overheid op dit gebied gaat maken. “Je moet natuurlijk wel laten zien dat het kan wat je zegt. Niet alleen in Europa, maar vooral ook in de landen zelf.”

Zie het december-nummer van Vakblad Afval! voor een uitgebreide reportage over de stortplaats van Meknes en de rol die scavengers daarbij spelen.

De zuiveringsinstallatie van percolaat uit de stortplaats van Meknes. Foto: AfvalOnline