HVC laakt broddelwerk Rekenkamer Lelystad

Aanleiding van de reactie van HVC is een artikel op de website van Omroep Flevoland, waarvan de strekking is dat de gemeente Lelystad nog maar eens goed moet nadenken of ze nog aandeelhouder van HVC moet blijven. Dat artikel is gebaseerd op de aanbiedingsbrief aan de gemeenteraad van een analyse van het HVC-aandeelhouderschap van de gemeente. De analyse zelf is nog niet gepubliceerd, maar in de brief neemt de Rekenkamer alvast een voorschot op de conclusies. En die zijn niet mis. Op zich is dat vreemd, want in de brief staat dat de analyse pas gepubliceerd wordt op 1 april zodat iedereen de inhoud goed tot zich kan laten doordringen. Je zou dus bijna denken dat het een '1 april'-grap is, maar aangezien de analyse toch gelekt lijkt te zijn is dat niet het geval.

Niet om te lachen

HVC kan om de conclusies in ieder geval niet lachen. De Rekenkamer houdt de raadsleden voor dat de solvabiliteit van HVC in 2023 gedaald is naar 8,1 procent en "dat is fors onder de afgesproken norm van 25 procent". Onzin, zegt HVC. "Het eigen vermogen per einde 2023 bedroeg 231 miljoen euro en de solvabiliteit 20,4 procent", reageert HVC en verwijst daarvoor naar het jaarverslag. De Rekenkamer spreekt van een vergrote financiële kwetsbaarheid, omdat het eigen vermogen zou zijn afgenomen naar 53,8 miljoen euro – hetgeen door HVC dus wordt betwist – en de schuld toenam naar 661 miljoen euro. Omdat de gemeente garant staat, is er dus een risico.

Ontsteld is HVC dat ze niet door de Rekenkamer is gepolst over de analyse die ze heeft gemaakt. Sterker nog, ze vernam voor het eerst van het onderzoek en de uitkomst via het bericht van Omroep Flevoland. Verder stelt het overheidsbedrijf vast dat geen openbare bronnen zoals het jaarverslag zijn geraadpleegd. "Dat is onzorgvuldig, want de Rekenkamer trekt op basis van grove onjuistheden onbegrijpelijke conclusies over de financiële positie van HVC." Vorig jaar mei heeft de gemeenteraad nog ingestemd met het verlengen van de dienstverleningsovereenkomst (DVO) met HVC voor vijf jaar. "Om op het gebied van prestaties en kosten met HVC tot goede afspraken te komen heeft de gemeente een landelijke benchmark gebruikt. Niet alleen gaat de Rekenkamer uit van onjuiste getallen, ook voor het overige staat de brief vol met suggesties en gedachten die HVC niet herkent. Blijkens het advies hierover aan de gemeenteraad wil de Rekenkamer met deze alarmerende brief in aanmerking komen voor vervolgonderzoek", constateert HVC in haar reactie. Die overigens graag met de Rekenkamer en de raad in gesprek gaat over de analyse en de daarin opgenomen cijfers.

Niet voor het eerst

Het is niet de eerste, en waarschijnlijk ook niet de laatste keer, dat een gemeente amok maakt over haar aandeelhouderschap. Ieder overheidsbedrijf van enig omvang loopt daar een keer tegenaan. Recent voorbeeld, waarbij overigens ook twee gemeenten echt afscheid namen, is Twence. Maar meestal is de twijfel niet een lang leven beschoren. Die twijfel draait meestal om enerzijds de geringe directe invloed van de gemeente op het aandeelhouderschap, de kosten of tarieven voor de diensten en het risico dat een gemeente loopt door haar deelname in het overheidsbedrijf. Soms denken gemeenten ook dat het verkopen van de aandelen veel geld oplevert. Moeilijk punt bij overheidsbedrijven die ook afval verwerken is de tariefverschillen tussen het afval voor verwerking van aandeelhoudende gemeenten en het tarief voor bedrijven. Omdat het tarief voor bedrijven marktconform is, kan er een verschil ontstaan. Als dat negatief uitpakt voor de gemeenten is dat lastig uit te leggen. En dat speelt hier waarschijnlijk ook mee bij het rekenkamerrapport.

Ook HVC heeft in het verleden gemeenten gehad die van hun aandelen af wilden. Belangrijk punt was dat niet iedere gemeente de strategie onderschreef en dan ook garant moest staan voor de investeringen die daarmee gepaard gingen. Dat werd toen, ruim een decennium geleden opgelost. Inmiddels zijn er al weer tal van gemeenten toegetreden tot HVC, hoewel de toetreding van Avri voor de verwerking van afval uiteindelijk in goed overleg tussen beide partijen niet werd doorgezet.