Aartsen wil aparte hergebruikdoelstellingen verpakkingen

In een evaluatie van de recycling- en hergebruikdoelstellingen uit het Besluit Beheer Verpakkingen schrijft adviesbureau Rebel klip en klaar dat het combineren van hergebruik en recycling in één circulariteitsdoelstelling voor verpakkingen niet de meeste effectieve manier is om de circulaire doelen van de overheid te halen.

Sinds de introductie van de circulariteitsdoelstelling in 2021 zijn al bestaande (en vaak relatief zware) pools van herbruikbare verpakkingen opgenomen in de doelstelling. Dat heeft ertoe geleid dat alle circulariteitspercentages van verpakkingen ruim worden behaald, zonder dat dit heeft geleid tot een substantiële toename van hergebruik van verpakkingen. Dit heeft met name een versterkend effect als het herbruikbare verpakkingstype vele malen zwaarder is dan het eenmalige verpakkingstype. Doordat met het toevoegen van bestaande herbruikbare verpakkingen al (zeer) hoge circulariteitsdoelstellingen worden bereikt, is er geen prikkel meer op het stimuleren van meer hergebruik. Het verhogen van de circulariteitsdoelstelling zal dan nauwelijks effect hebben, omdat in een aantal gevallen al bijna 100 procent wordt behaald. De ‘rek’ is daarmee uit de doelstelling. Maar dat betekent zeker niet dat er bijna geen potentie is tot meer hergebruik.

Rebel adviseert om voor het stimuleren van meer hergebruik aparte hergebruikdoelstellingen te formuleren, gericht op specifieke producten/productgroepen in plaats van materiaalstromen, om daadwerkelijk meer hergebruik te stimuleren. Op die manier kan de overheid substantiële stappen zetten richting afvalreductie – een doel waar de EU met nieuwe regels voor verpakkingen en verpakkingsafval ook op stuurt.

Onderzoek

Demissionair staatssecretaris Thierry Aartsen van Infrastructuur en Waterstaat wil aan de slag met het opstellen van aparte hergebruikdoelstellingen voor verpakkingen. In een beleidsreactie kondigt hij een onderzoek aan naar welke aparte hergebruikdoelstellingen nodig zijn om tot de benodigde afvalreductie te komen, rekening houdend met de ruimte die de Europese verpakkingenverordening daarvoor biedt. De verkenning zal op productgroepniveau worden uitgevoerd, om aan te sluiten bij de methodiek van de Verpakkingenverordening die voor sommige productgroepen al hergebruikdoelstellingen formuleert.

Voor Aartsen is het daarbij belangrijk dat hergebruik ook ècht hergebruik is en er zo veel mogelijk rotaties worden gerealiseerd. Een product moet zo lang mogelijk in het hergebruiksysteem blijven, en een dusdanig aantal rotaties maken dat er milieuwinst geboekt wordt ten opzichte van een verpakking voor eenmalig gebruik. Dit aandachtspunt zal nadrukkelijk betrokken worden bij het onderzoek naar aparte hergebruikdoelstellingen. Ook zal in het bijzonder worden stilgestaan bij een eerder verzoek van de Tweede Kamer (motie Gabriëls) om de mogelijkheden rondom het stimuleren van herbruikbaar glas te onderzoeken.

Wat betreft de hoogte van de recyclingdoelstellingen wordt in dit onderzoek meegenomen of het opnemen van aparte hergebruikdoelstellingen in plaats van gecombineerde doelstellingen, of andere ontwikkelingen, in bijvoorbeeld innovatie of Europeesrechtelijke ontwikkelingen zoals de Verpakkingenverordening, aanleiding geven om de hoogte van de huidige recyclingdoelstellingen aan te passen. Hierbij is het belangrijk dat hogere recyclingdoelstellingen niet tot gevolg mogen hebben dat de ruimte voor hergebruik wordt beperkt. Ook dat aspect zal worden meegenomen in het onderzoek. Eind 2026 wordt de Kamer geïnformeerd over de resultaten van dit onderzoek en de stappen die naar aanleiding hiervan worden gezet. Met andere woorden: op de aparte hergebruikdoelstellingen is het dus nog wel even wachten.

Dat is met name een hard gelag voor de Fair Resource Foundation. Die milieuorganisatie (toen nog: Recycling Netwerk) waarschuwde vijf jaar geleden al dat de combineerde doelstelling voor recycling en hergebruik de business as usual van inzameling en recycling zou bestendingen. Met een vooruitziende blik werd toen gesteld dat het leek alsof het bedrijfsleven moest voldoen aan een nieuwe gewichtige norm, maar dat er in feite sprake was van een consolidatie van de bestaande praktijken.

Oprekken recyclingdoelstellingen

Uit de evaluatie van de wettelijke recycle- en circulariteitsdoelen voor verpakkingen blijkt dat deze doelen voor materialen (kunststof, glas, hout, papier en karton, aluminium en ferrometaal) zijn gehaald in de onderzochte periode 2021-2023. De recycledoelen voor hout, glas, ferrometaal en de circulariteitsdoelen voor kunststof en aluminium zijn zelfs ruimschoots behaald (>10 procent boven target). Dat roept de vraag op: moeten die doelen naar boven worden bijgesteld?

Rebel zegt daarover dat het maximaal oprekken van de recycledoelstellingen mogelijk niet het meest effectief is voor het behalen van de circulaire ambities. De grootste uitdagingen voor beleidsmakers liggen nog op het gebied van reductie, hergebruik en de kwaliteit van recycling (met name voor kunststoffen). Wel zou nog overwogen kunnen worden om de doelstellingen voor hout, glas en ferrometaal te verhogen, aangezien deze doelen ruimschoots gehaald worden en verhoogde ambities een blijvende prikkel kunnen vormen om het niveau hoog te houden.