Kabinetsplannen leiden tot nieuwe acties in afvalsector

Het kabinet houdt vast aan de voorgenomen extra belasting op het verbranden en storten van afval en de aanscherping van de CO2-heffing bij afvalverbrandingsinstallaties (avi’s), zo bleek gisteren (16 september) bij de presentatie van de Miljoenennota. Dit heeft geleid tot een diepe teleurstelling bij de afvalsector. Dit komt naar voren in een rondgang van AfvalOnline in deze sector.

De Vereniging Afvalbedrijven (VA) laat weten diep teleurgesteld te zijn over de plannen van het kabinet om de afvalsector een extra belastingheffing van 567 miljoen euro op te leggen. Volgens de VA-voorzitter Bart van de Leemput heeft dit plan alleen maar averechtse gevolgen en verliezers. “Dit is zeer frustrerend. We hebben alles gedaan om onze regering te overtuigen dit plan niet door te zetten: van brandbrieven en petities, tot overleggen met ambtenaren en Tweede Kamerleden en interviews met journalisten. Het kabinet luistert ook niet naar de argumenten van deskundigen. Er liggen twee onafhankelijke onderzoeken die uitwijzen dat deze belastingmaatregel desastreus uitpakt voor de circulaire economie en de verduurzaming.”

Het gevolg is volgens hem dat burgers en bedrijven de rekening gaan betalen. “De recycling- en afvalsector is de klos. Afval verdwijnt voor verwerking grotendeels naar het buitenland en investeringen in recycling en CO2-afvang worden ingetrokken. En tot slot dreigen duizenden mensen hun baan te verliezen”, verwacht Van de Leemput.

FNV beschouwt de handhaving van de extra belastingheffing als “opnieuw een bevestiging hoezeer de politiek het contact met de werkelijkheid kwijt is.” Volgens de vakbond zou Prinsjesdag moeten draaien om betrouwbaarheid, toekomstvisie en rechtvaardigheid, maar ze ziet precies het tegenovergestelde. Ze ziet het besluit als “een bewuste politieke keuze om de sector kapot te maken.” FNV-bestuurder Hanan Yagoubi: “Dit is niets minder dan een koude sanering van de Nederlandse afval- en recyclingsector. Nederland wordt zo volledig afhankelijk van het buitenland. Terwijl we juist moeten investeren in groene banen en Europese samenwerking, kiest dit kabinet voor kortetermijnpolitiek en symboolmaatregelen.”

De vakbond roept het kabinet op om dit besluit onmiddellijk te heroverwegen en samen met werknemers, gemeenten en bedrijven te werken aan structurele oplossingen, die daadwerkelijk bijdragen aan minder restafval, meer hergebruik en recycling en bescherming van banen en arbeidsomstandigheden. “Alleen een eerlijk, Europees speelveld zorgt ervoor dat we onze banen behouden, circulair kunnen worden en geopolitiek weerbaar blijven,” zegt Yagoubi. “De FNV zal dit beleid niet accepteren en later dit jaar met acties duidelijk maken dat werknemers pal achter hun sector staan.”

‘Geen pinautomaat’

De NVRD vindt het goed dat de afvalverbranding deels wordt ontmoedigd, maar vindt ook dat het probleem bij de bron moet worden aangepakt. “Een circulaire economie bereik je niet door gemeenten en inwoners als pinautomaat te gebruiken”, reageert de vereniging op de heffing. “Het vergt politieke moed om het zwaard van 567 miljoen euro niet alleen boven de afvalsector te laten hangen, maar de lasten eerlijk over de hele keten te verdelen. Daarom willen wij nadrukkelijk in gesprek met kabinet en sector om te zorgen dat deze heffing de recycling, sortering en afvalscheiding versterkt en tegelijkertijd betaalbaar blijft voor gemeenten en inwoners.”

Brancheorganisatie Kringloop Nederland (BKN) ziet dat de overheidsbegroting sluitend is, maar vindt de begroting ook beleidsarm. “Dit is niet de begroting die nodig is om naar een circulaire economie toe te werken”, vindt de organisatie. “20 procent van het budget voor de circulaire economie wordt geschrapt, wat alleen maar aantoont dat er geen politieke urgentie is.” BKN vreest dat ook kringlooporganisaties last gaan hebben van de lastenverzwaring voor de afvalsector, doordat het bedrijfsafval flink duurder kan worden.

Enkel schatkist gebaat

Volgens brancheorganisatie BRBS Recycling is niet het milieu of de circulaire economie gebaat bij de heffing, maar enkel de schatkist. Daarbij is volgens directeur Otto Friebel moeilijk te voorspellen hoe de maatregel gaat uitpakken. “Met deze heffing geeft het kabinet burgers geen enkel handelingsperspectief en is een gemiddeld gezin vanaf 2028 naar verwachting zo’n 50 euro per jaar extra kwijt aan gemeentelijke afvalstoffenheffing. Het spreekt overigens voor zich dat ook de verwerkingstarieven van de overige afvalstromen gaan stijgen, aangezien voor het brandbaar residu van de recyclingstromen deze belastingmaatregel eveneens van toepassing is.” Het voornemen van de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en van Klimaat en Groene Groei zich te gaan inspannen om samen met de afvalsector te komen tot een alternatieve invulling, lijkt de organisatie een goede zet.

Recyclingcapaciteit verdwijnt

Algemeen directeur Harald de Graaf van de federatie NRK vreest dat de heffingen ertoe leiden dat nieuwe investeringen dreigen weg te vallen. “Dit leidt zeer waarschijnlijk tot het weglekken van afvalstromen, grondstoffen en investeringen naar het buitenland. Bovendien blijkt uit de stukken dat korting op de energiebelasting en vrijstelling van de verhoogde afvalstoffenbelasting op residuen van recyclers niet overgenomen worden door het kabinet. Dit is problematisch en de NRK vreest dat er nog meer recyclingcapaciteit zal verdwijnen uit ons land. Dit terwijl een sterke recyclingsector onmisbaar is op weg naar een circulaire economie.”

Ook werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland verwachten dat de heffing ertoe leidt dat de afval- en recyclingketen nog verder op achterstand wordt gezet ten opzichte van omringende landen. “Hogere kosten voor recyclers betekenen verlies aan grondstoffen, investeringen én recyclingcapaciteit. Nederlandse afvalverwerkers zijn onderdeel van internationale ketens: we kunnen ons echt niet veroorloven nog meer schakels in eigen land te verliezen”, aldus beide organisaties. Het valt hen overigens op dat de CO2-heffing voor de rest van de industrie on hold wordt gezet.

Kortetermijndenken overheerst

Namens de milieuorganisatie Fair Resource Foundation geeft Rob Buurman aan dat “het kortetermijndenken” overheerst bij “dit vleugellamme kabinet”. “De plastic-heffing was nooit bedoeld als een maatregel om de industrie te helpen transformeren, maar met aanpassingen, had het wel die potentie. In plaats daarvan werd de heffing ingeruild voor een lastenverzwaring op afvalverbranding op het moment dat er enige weerstand was vanuit de plastic industrie en gaat de afvalrekening van ieder huishouden omhoog.” In zijn ogen voelen circulaire ondernemers zich bedrogen. “De uitgaven voor circulaire economie lopen de komende jaren verder terug. Regering na regering wordt ze voorgehouden dat circulair de toekomst is, maar dit kabinet laat ze keihard vallen.”