'Zoveelste vertragingsmanoeuvre in statiegelddossier'

Begin dit jaar besliste demissionair staatssecretaris Van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) dat er met ingang van 31 december 2022 statiegeld op blikjes zit. Gisteren kwamen brancheorganisatie van de supermarkten CBL en koepel van de levensmiddelenindustrie FNLI met een plan om die blikjes niét via de supermarkten in te zamelen. Hygiëne en gebrek aan ruimte zijn de belangrijkste argumenten voor een inzamelsysteem buiten supermarkten. Milieuorganisaties begrijpen er niets van. “Alle drankverpakkingen met statiegeld worden via de supermarkt ingezameld, behalve blikjes? Dit is geen serieus voorstel”, reageert Rob Buurman, directeur van Recycling Netwerk Benelux. 

Volgens milieuorganisaties Recycling Netwerk, Plastic Soup Surfer, Plastic Soup Foundation, Greenpeace Nederland, Natuur & Milieu en Stichting De Noordzee is het uitdenken en opzetten van een nieuw systeem, bovenop het huidige statiegeldsysteem, onnodig ingewikkeld, omslachtig en veel duurder dan de blikjes toevoegen aan het bestaande systeem in de supermarkt. Het bedrijfsleven dreigt zo de deadline uit de wet te missen. Voor het landelijk inzamelen van blikjes via automaten op openbaar terrein zijn namelijk vergunningen nodig in alle Nederlandse gemeenten. Het is volgens de organisaties onrealistisch om te denken dat die vergunningen op tijd verleend worden. De NVRD liet gisteren overigens wel weten bij haar leden (gemeenten en publiek bedrijven verantwoordelijk voor de openbare ruimte en afvalinzameling) na te gaan hoe zij hierin staan en welke rol ze willen en kunnen spelen, bijvoorbeeld met betrekking tot vergunningverlening.

“Wanneer de supermarkten door hun eigen ingewikkelde procedure in tijdnood komen, gaan ze dit als drogreden gebruiken om opnieuw uitstel van statiegeld op blikjes te vragen”, vreest Buurman. “Het gaat hier dan ook om de zoveelste vertragingsmanoeuvre zoals we al zo vaak hebben gezien in het statiegelddossier.” Samen met de andere milieuorganisaties vraagt hij dan ook om een krachtige reactie van staatssecretaris en Tweede Kamer, zodat supermarkten hun verantwoordelijkheid niet ontlopen. 

Goedwerkende systemen

De milieuorganisaties wijzen erop dat veruit de meeste plastic flesjes en blikjes (zo’n 80 procent) worden verkocht in supermarkten. Voor hen is het dan ook logisch dat supermarkten een verantwoordelijkheid hebben voor de inname daarvan. In het buitenland zamelen de supermarkten ongeveer 90 procent van de statiegeldverpakkingen in. In bijna alle andere landen met statiegeldsystemen zoals bijvoorbeeld Duitsland, Noorwegen of Litouwen staat er daarom een innameplicht in de wet. Ook in Schotland, waar vanaf 1 juli 2022 statiegeld wordt ingevoerd, is een innameplicht verankerd in wetgeving.

In Nederland was in de oude wetgeving, het Besluit Beheer Verpakkingen, via artikel 12 een innameplicht voor supermarkten voorzien. De milieuorganisaties hebben meermaals benadrukt dat een innameplicht voor supermarkten een cruciaal onderdeel is van een goedwerkend statiegeldsysteem, en werden hierin bijgestaan door verschillende gemeenten, de Consumentenbond en Metalen Verpakkingen Nederland (MVN). In de onderhandelingen met het bedrijfsleven heeft de regering echter besloten om deze innameplicht voor verkooppunten te schrappen, waardoor supermarkten nu kunnen weigeren om als innamepunt te fungeren.

Politiek en drankproducenten aan zet

“Decennialang heeft het bedrijfsleven onterecht beweerd dat statiegeldsystemen zeer duur zijn. Maar nu komen de supermarkten zelf aanzetten met plannen voor een omslachtig en duur systeem, met de bedoeling de invoering van statiegeld op blikjes te frustreren. Het is een cynische sabotagepoging”, zegt Buurman.

Grote drankproducenten zoals Heineken en Coca-Cola zouden zich expliciet moeten uitspreken tegen het plan van inzameling buiten de supermarkten, vinden de milieuorganisaties. Naast de consument hebben deze bedrijven hier het meeste bij te verliezen: zij moeten het inzamelsysteem immers financieren en zij zijn verplicht een doelstelling van 90 procent gescheiden inzameling te halen. Ze roepen ook de supermarkten op het niet moeilijker te maken dan het is: zamel blikjes gewoon in op dezelfde plek waar nu plastic flessen worden ingezameld.

Verder is wat de milieuorganisaties de overheid aan zet. Staatssecretaris Van Veldhoven heeft een besluit genomen dat statiegeld invoert, in eerste fase plastic flessen en in tweede fase voor blikjes. Het zou wat hen betreft een smet zijn op dat resultaat als blijkt dat de wetgeving niet solide genoeg is om nieuwe vertragingstactieken te voorkomen. Ze roepen de staatssecretaris dan ook op om zo snel mogelijk maatregelen te treffen om vertraging van de invoering van statiegeld op blik te voorkomen.