'Onwaarschijnlijk dat Afvalfondsplan inzameldoel haalt'

Dat concludeert Eunomia, dat in opdracht van Recycling Netwerk een analyse maakte van het plan van het Afvalfonds. Het Afvalfonds wil niet, zoals bij statiegeldflessen, de blikjes in supermarkten inzamelen, maar via 'circulaire hubs' buiten verkooppunten. 

Eunomia ziet meerdere zwakke punten in het plan, die in hun eentje allemaal niet per se de inzameldoelstelling bedreigen, maar gezamenlijk de slagingskans miniem maken. Bij een doel van 90 procent kan het systeem zich immers niet veroorloven om veel blikjes te verliezen. De rode draad in de problemen is de consumentvriendelijkheid: als het systeem niet helder en toegankelijk is, haken consumenten af. Kijkend naar goed presterende statiegeldsystemen in het buitenland zijn er volgens Eunomia vier succesfactoren: de hoogte van het statiegeldbedrag, gemak bij het terugbrengen, een consistent systeem en heldere communicatie. Het plan van het Afvalfonds voldoet niet aan meerdere van die punten. 

Risicofactoren zijn bijvoorbeeld het feit dat er verschillende statiegeldpunten zijn voor verschillende producten, er te weinig statiegeldpunten zijn en dat verpakkingen niet teruggebracht kunnen worden naar de winkel. Door de verschillende statiegeldpunten moeten consumenten meerdere handelingen uitvoeren om hun verpakkingen weg te gooien en past het terugbrengen van blikjes niet binnen de bestaande statiegeld-gewoonten. Die gewoonten moeten bovendien meerdere malen veranderen, want het Afvalfonds plant een aantal tijdelijke inzamellocaties die later vervangen worden door permanente. Het aantal geplande circulaire hubs is bovendien relatief laag: maximaal 2,5 automaten per 10.000 inwoners. In het buitenland hebben succesvolle systemen beduidend meer inleverpunten, voert Eunomia aan. In Duitsland, dat met 98 procent inzameling een zeer succesvol systeem heeft, zijn er ruim twee keer zo veel statiegeldautomaten per 10.000 inwoners. Verder wijst Eunomia erop dat alle systemen die een inzamelcijfer van 90 procent of hoger halen, gebruik maken van inleverpunten ín (en dus niet bij) verkooppunten. 

Andere risico's 

Daarnaast heeft Eunomia nog andere zorgen, zoals het risico op het ontstaan van zwerfafval rondom de onbemande inzamelpunten. Hoewel dat niet direct invloed heeft op het inzamelcijfer, kan het wel de publieke perceptie van het systeem schaden en zo indirect invloed hebben. Ook is het de vraag of de benodigde vergunningen voor de hubs wel op tijd gereed zijn. Het plan lijkt volgens Eunomia aan te nemen dat deze versneld geregeld kunnen worden. De gemeenten die het onderzoeksbureau sprak benadrukken juist het belang van overleg met omwonenden, wat tijd vergt. De deadline van 31 december 2022 komt daarmee in het gedrang. 

Rondetafelgesprek

Op donderdag 10 maart vindt in de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over het plan van het Afvalfonds plaats. Verschillende partijen hebben daarvoor al position papers ingediend. Gevraagd naar een reactie op de analyse van Eunomia, geeft het Afvalfonds aan niet op dat rondetafelgesprek vooruit te willen lopen, maar dat al haar standpunten dan voorbij zullen komen.

Handhaafbaarheid 

Recycling Netwerk stuurde eerder ook een brief aan de vaste Kamercommissie voor Infrastructuur en Waterstaat (IenW) over de handhaafbaarheid van de doelstelling van 90 procent inzameling in de statiegeldregelgeving. Staatssecretaris Vivianne Heijnen van IenW heeft middels een Kamerbrief daarop gereageerd. Ze benadrukt dat het behalen van de doelstelling in de eerste plaats de verantwoordelijkheid is van de producenten, en dat de wet niet oplegt hóe de doelstelling behaald moet worden. Wanneer de doelstelling niet behaald wordt, "is er sprake van het overtreden van een wettelijk voorschrift", schrijft de staatssecretaris. Het is dan aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) om te handhaven, in het uiterste geval met een last onder dwangsom. Heijnen verwijst daarbij naar een eerdere zaak over de inzameling van verpakkingsglas, waarbij de ILT uiteindelijk een dwangsom oplegde (hoewel pas na meerdere rechtszaken van Recycling Netwerk).