Effect statiegeld direct zichtbaar in monitoring zwerfafval

In de tweede helft van 2021 werden gemiddeld 465 flessen van minder dan 1 liter in het zwerfafval geteld. In vergelijking met dezelfde metingen in 2020 is dit een afname van 41 procent. Ook het aantal drankenkartons is afgenomen in de tweede helft van 2021. Het gemiddelde aantal van 165 stuks per meetronde lag ruim 50 procent lager ten opzichte van het gemiddeld aantal drankenkartons in de jaren 2016/2017. Het aantal blikjes in het zwerfafval is echter gestegen naar een gemiddelde van 2.100 per meetronde. Dit is 21 procent meer ten opzichte van het gemiddeld aantal blikjes in de jaren 2016/2017. 

Dit blijkt uit de ‘Monitoring drankverpakkingen in het zwerfafval’, de achtste halfjaarlijkse rapportage van Rijkswaterstaat met de meetresultaten tijdens de laatste zes maanden van 2021. De vermindering van het aantal kleine flesjes in het zwerfafval laat volgens staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) zien dat de invoering van het statiegeldsysteem – sinds 1 juli 2021 – vruchten afwerpt. Ze verwacht dat deze trend zich in de volgende monitoringperiode verder door zal zetten. Daarnaast sterken de cijfers haar in de overtuiging dat het goed is dat er statiegeld op blik komt, om de hoeveelheid blikjes in het zwerfafval terug te dringen.

Eind vorig jaar bleek ook al uit onderzoek van milieuactivist Dirk Groot, ook bekend als de Zwerfinator, dat het aantal plastic flesjes in het zwerfafval in het laatste kwartaal van 2021 snel is afgenomen. Rijkswaterstaat geeft aan dat Groots onderzoeksmethodiek verschilt, maar dat zijn resultaten wel een beeld geven van veranderingen die zijn waargenomen.

Monitoring verbreden

Na de afronding van de invoering van statiegeld op plastic flesjes en blikjes en van de implementatie van Europese Sup-richtlijn, vindt Heijnen het goed om de aandacht in de monitoring te verbreden naar alle vormen van zwerfafval. Ze verwacht dat er de komende jaren verschuivingen zullen plaatsvinden in de hoeveelheid en de samenstelling van het zwerfafval. Het is van belang om deze ontwikkelingen te volgen en in kaart te brengen, geeft ze aan. Cijfers over de samenstelling van zwerfafval zijn noodzakelijk voor het vaststellen van de bijdragen die producenten vanaf 2023 gaan betalen voor het opruimen van zwerfafval, in het kader van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor zwerfafval.

Daarom wil Heijnen, aanvullend op de monitoringsresultaten voor drankverpakkingen, ook eens per jaar de bredere monitoringresultaten van het zwerfafval naar de Tweede Kamer gaan sturen. Ze heeft de monitoringsrapportage van al het zwerfafval voor het jaar 2021 als bijlage bij haar brief aan de Tweede Kamer gestuurd. Dit rapport van Eco Consult toont de stuks zwerfafval, met daarbij onderscheid tussen grof zwerfafval, fijn zwerfafval en kauwgom.