Statiegeld op kleine plastic flessen, blikjes mogelijk in 2022

Na 20 jaar politieke discussie is het besluit tot invoering genomen door staatssecretaris Stientje van Veldhoven die statiegeld nooit als doel en alleen als middel heeft gezien. Als Kamerlid zat ze niet op de lijn om statiegeld sowieso in te voeren. In de talrijke debatten die ze erover meemaakte was ze nooit tegen, maar stond ze ook wel op de rem om het daadwerkelijk in te voeren. Ook aan het begin van haar staatssecretarisschap hield ze nog een slag om de arm. Toen sprak ze nog een keer een resultaatverplichting met het verpakkende bedrijfsleven af. Het aantal plastic flesjes moest met 70 tot 90 procent afnemen, zo niet, dan kwam er statiegeld. Nu is de kogel dan toch door de kerk.

“Op basis van de monitoringsrapportage ben ik tot de conclusie gekomen dat er te weinig voortgang wordt geboekt met het verminderen van het aantal plastic flesjes in het zwerfafval en daarom heb ik besloten om statiegeld op kleine plastic flessen in te voeren. Dat betekent dat vanaf 1 juli 2021 15 eurocent statiegeld zal worden geheven op plastic flessen kleiner dan 1 liter en net als nu al het geval is 25 eurocent op plastic flessen van 1 tot en met 3 liter”, zo schrijft ze de Tweede Kamer. Naast de huidige inzamelpunten bij supermarkten zullen ook de bemande verkooppunten op trein- en tankstations de flessen moeten innemen. Horeca en kleine bedrijven zijn vrijgesteld van de verplichting kleine plastic flesjes in te zamelen.

Corona bemoeilijkt uitrol systeem

Het verpakkende bedrijfsleven heeft een uitvoeringsorganisatie opgericht om het systeem in te voeren. Zo moeten er nieuwe inzamelmachines komen, apparaten die de flesjes plat maken en moet het transport en sorteren worden geregeld. Daarvoor hebben ze dus 14 maanden de tijd. Er ligt overigens al een blauwdruk. Afgelopen september is de structuur voor het nieuwe statiegeldsysteem gepubliceerd. Volgens de staatssecretaris bleek uit de beoordeling daarvan dat er voldoende inleverpunten zullen komen. Het bedrijfsleven moet de structuur nu gaan uitrollen. De staatssecretaris zal het systeem algemeen verbindend verklaren en wil dit najaar al een voortgangsrapportage ontvangen. Dat het uitrollen van het statiegeldsysteem door een rondzwervend coronavirus wordt bemoeilijkt begrijpt Van Veldhoven natuurlijk ook.

Horeca en kleine bedrijven vrijgesteld

Bij zo’n 12.000 verkopers kunnen de flesjes straks worden ingeleverd: in supermarkten (groter dan 200 vierkante meter), via cateraars, op treinstations met bemande verkooppunten en bij grote tankstations langs de weg. Horeca en kleine bedrijven zijn uitgesloten van de verplichting kleine flesjes in te zamelen. Scholen en sportverenigingen kunnen daarnaast vrijwillig kiezen voor een innamepunt. Producenten zijn verantwoordelijk voor het nieuwe statiegeldsysteem en dragen hiervan de kosten.

Inzamelplicht

Jaarlijks gaan zo’n 900 miljoen kleine plastic flesjes over de toonbank, zo’n 100 miljoen daarvan belanden in het milieu. De inschattingen zijn dat met dit statiegeldsysteem 90 procent van de plastic flessen, zowel klein als groot, wordt ingeleverd. Om er zeker van te zijn dat dat percentage ook wordt gehaald heeft Van Veldhoven ook in de regelgeving opgenomen dat per 1 januari 2022, 90 procent van de plastic flessen gescheiden moeten worden ingezameld.

Blikjes onder de loep

Voor statiegeld op blikjes wordt hetzelfde traject ingezet als indertijd voor kleine plastic flesjes. Daarmee volgt ze de wens van de Tweede Kamer. Het bedrijfsleven krijgt de kans om een reductie van 70 tot 90 procent minder blikjes in het zwerfafval, alsmede 90 procent gescheiden inzameling van blikjes te realiseren in het najaar 2021. Lukt dat niet, dan komen in 2022 ook drankblikjes onder het statiegeldregime. Het bedrijfsleven ziet de bui natuurlijk al hangen. Uit de monitoring over 2019 van RWS bleek dat in het zwerfafval ongeveer 2,5 keer meer blikjes dan kleine plastic flesjes zaten. Er werden per meetronde gemiddeld 2.009 blikjes gevonden. Dit is een toename van 16 procent ten opzichte van 2016/2017. Daarom willen de blikverpakkers gaan onderzoeken hoe de blikjes het beste ingezameld kunnen worden en wat daarvoor nodig is.

Communicatie en handhaving tegen zwerfafval

Van Veldhoven blijft bij haar ‘geen doel, wel middel’ standpunt. Ze gaat zwerfafval breder bestrijden door hier onder andere een nationale campagne voor op te zetten. Die moet zich vooral richten op jongeren. Handhaving is iets dat gemeenten zelf moeten organiseren. De verschillen tussen gemeenten in hoe en hoe actief ze dat doen is vrij groot. Ze wil gemeenten ondersteunen door kennis en ervaring te delen via Rijkswaterstaat.

Afvalfonds: blij met nationale campagne

Ook het Afvalfonds constateert in een eerste reactie dat er nog steeds te veel kleine plastic flesjes op straat terecht komen. Het start nu met de voorbereidingen om statiegeld op kleine petflesjes in 2021 in te voeren. Maar het Afvalfonds wil benadrukken dat “de grootste stap in de strijd tegen zwerfafval alleen gezet kan worden als iedereen zich het belang realiseert van de oplossing van het zwerfafvalprobleem en van de belangrijke rol die zij zelf daarin speelt: het bedrijfsleven, consumenten en gemeenten. De samenstelling van zwerfafval is zeer divers. Niet alleen plastic flesjes, maar ook bij voorbeeld snoepwikkels, chipszakken en patatbakjes maken er deel van uit. Wij zijn dan ook blij met de door de staatssecretaris aangekondigde nieuwe nationale campagne tegen zwerfafval met speciale aandacht voor educatie aan jongeren en het belang dat zij hecht aan handhaving door de gemeenten.”

Recycling Netwerk: historische overwinning

De vlag gaat uit bij de organisatie die het statiegelddossier al die twintig jaar warm hield. “Deze beslissing is een historische overwinning in de strijd tegen plastic vervuiling. Hier hebben we ons jaren voor ingezet. De volgende stap is statiegeld op blikjes”, reageert Recycling Netwerk Benelux op het besluit mede namens Natuur & Milieu, de Plastic Soup Surfer, Plastic Soup Foundation, Greenpeace en Stichting De Noordzee. Volgens de milieuorganisatie steunen steeds meer drankenproducenten inmiddels statiegeld. “We roepen het volledige bedrijfsleven en de politici dan ook op om het probleem van blikjes in het milieu op te lossen door snel te besluiten ook daarvoor statiegeld in te voeren. Die beslissing kan en zou nog in deze kabinetsperiode moeten vallen.”