'Fit for 55' krijgt handen bijna op elkaar

Afgelopen week concretiseerde de Europese Commissie met het ‘Fit for 55’ pakket de eerder met de lidstaten overeengekomen doelen om het transitiepad naar een klimaatneutrale energievoorziening in 2050 mogelijk te maken. Die concretisering is nodig omdat de transitie een ongekend, complex en dynamisch proces is. De naam 'Fit for 55' verwijst naar de geplande besparing van ten minste 55 procent van de CO2-uitstoot in de EU tegen 2030 ten opzichte van 1990 (besparingen van 40 procent zijn gepland tegen 2030). Het uitgebreide klimaatpakket, dat uit twaalf afzonderlijke wetten bestaat, werd vorige week gepresenteerd door Frans Timmermans.

Gemengde reacties uit afvalsector

Euric is eigenlijk zeer tevreden. De branchevereniging van recyclers noemt 'Fit for 55' een ambitieuze klimaatagenda die de sleutel is voor een circulaire economie. Ze ziet enorme kansen omdat de vervanging van primaire door secundaire grondstoffen een grote bijdrage levert aan het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Cinzia Vezzosi, voorzitter van Euric, verwacht dat de maatregelen een impuls geven aan investeringen in recycling. “Aangezien slechts 12 procent van de grondstoffen die door de Europese industrie worden gebruikt afkomstig is van recycling, zijn er dringend sterke stimulansen nodig, zoals verplichte gerecycleerde inhoud of een verbeterde EU-ETS om de vraag naar het gebruik van circulaire materialen te vergroten en sterke signalen naar de markt te sturen.”

Fead is aanzienlijk kritischer op de voorstellen. De federatie van afvalbedrijven vindt dat de huidige regeling voor het beperken van de CO2-uitstoot bij afvalbedrijven, de Effort Sharing Regulation, beter werkt dan de afvalbedrijven te laten vallen onder de EU ETS. Verder breekt ze een lans voor het subsidiëren van de gehele afvalverwerkingsketen en zeker ook de CO2 afvang en opslag (CCS/CCU) voor AEC’s. Ook het voorstel om brandstoffen uit biomassa te gaan belasten moet uitgaan van koolstofneutraliteit om biomassa uit afval een eerlijke marktkans te geven “Om ervoor te zorgen dat de status van de afvalbeheersector in Europa volledig wordt erkend, moet de overgang worden ondersteund door overheidsfinanciering”, stelt Peter Kurth van Fead in een reactie.

Transportsector waarschuwt voor lastenverzwaring

TLN is positief om Europabreed sneller te verduurzamen en lidstaten te verplichten om laad- en tankinfrastructuur te bouwen voor zero-emissie vrachtvervoer. Die basisinfrastructuur langs belangrijke goederencorridors is namelijk cruciaal om ondernemers te stimuleren om de transitie naar zero-emissievervoer te maken. De invoering van een ETS-systeem leidt echter potentieel tot een onredelijke lastenverzwaring voor ondernemers. Transporteurs betalen via het Eurovignet en tolheffing (en in de toekomst ook vrachtwagenheffing) al belasting op basis van het vervoerde gewicht en emissieklasse van voertuigen. Hoewel TLN het principe van ‘de vervuiler betaalt’ ondersteunt, is het belangrijk dat vervoerders bij de invoering van een ETS-systeem niet dubbel gaan betalen voor dezelfde CO2-uitstoot.

Chemie ziet kansen voor innovatie en investeringen

De Europese chemische industrie omarmt de voorstellen en noemt ze omvangrijk en cruciaal. “Fit for 55 is een belangrijke stap voor de Europese industrie. Het geeft Europa de kans om voorop te lopen in investeringen in klimaatneutrale en circulaire technologieën,” reageerde Cefic-voorzitter Martin Brudermüller. De reactie van het Nederlandse VNCI is vergelijkbaar. Martijn Broekhof van VNCI ziet de herziening van de EU-ETS als cruciale wijziging. “We verhogen de ambitie en duwen de CO2-prijs naar onbekende hoogte. Dat helpt om investeringen in baanbrekende technologieën te bevorderen. Maar dan moeten alle inkomsten uit de EU-ETS wel terugvloeien naar de economie om emissiereducties te ondersteunen. Dit vraagt om een slim systeem voor grenscorrectie [CBAM, zie verderop, red.], zodat klimaatinvesteringen in Europa niet ten koste gaan van competitiviteit. Zo kunnen in Europa geproduceerde duurzame producten wereldwijd klimaatimpact hebben.”

Ook de FME is positief over het plan. Vooral omdat nu niet nationaal gestuurd wordt op CO2, maar dat er een Europese reductieopgave van 55 procent ligt voor alle lidstaten. De technologische industrie wil deze vernieuwde ambitie onder andere behalen met het plan 6-25, dat beoogt om door middel van energiebesparende technieken 6 Mton CO2-reductie in de industrie te realiseren in 2025. De FME spreekt zelfs van dubbele winst, want ze ziet kansen voor de economie en de werkgelegenheid om invulling te geven aan die plannen.

Uitzonderingen

Volgens het Institute for European Environmental Policy zijn de voorstellen voor de CO2-beprijzing inderdaad zeer ingrijpend. Het onderzoeksinstituut berekende dat met de maatregelen niet 22 procent van de broeikasgasemissies meer onder het systeem zullen vallen, maar meer dan tweederde.  Maar het IEEP signaleert ook dat verschillende energie-intensieve industriële sectoren nog vele jaren profiteren van de kosteloze toewijzing van emissierechten, waarbij deze pas vanaf 2026-2036 geleidelijk zullen worden uitgefaseerd als het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) gefaseerd wordt ingevoerd. Het beëindigen van gratis emissierechten voor alle sectoren tegen 2030 zou een koolstofprijssignaal uitbreiden tot ongeveer 75 procent van de EU-emissies.

En dat is precies waarom milieuorganisaties kritiek hebben op de plannen. De EEB bijvoorbeeld constateert dat fossiele brandstoffen voor zeker nog twee decennia Europa van energie zullen voorzien. “Het meest relevante groene beleidsdossier van de EU van het jaar biedt niet alleen klimaatneutrale routekaarten en sectorspecifieke doelstellingen, maar blijft ook de EU-industrie ervan weerhouden de volledige kosten van vervuiling te betalen”, zo valt te lezen in de assessment van de EEB. “De invoering van een emissiehandelssysteem voor gebouwen en vervoer met behoud van gratis CO2-emissierechten voor de industrie en het gebruik van openbare middelen om fossiele brandstoffen in Europa te financieren, zal de kosten verschuiven van vervuiling van de werkelijke vervuilers naar de eindverbruiker.”

Groen staal wordt gemaakt van schroot

Ze krijgt bijval van de Duitse staal- en recyclingbedrijven die scherpe kritiek uitte op de verlenging van de gratis CO2-rechten voor de staalindustrie met nog eens 10 jaar tot 2035. BDSV General Manager Thomas Junker vindt het een dodelijk argument dat omwille van het behoud van concurrentievermogen van belangrijke industrieën zij een uitzonderingspositie krijgen. “Als we in 2050 in Duitsland en de EU echt klimaatneutraal willen opereren, hebben we geen CO2-vrijkaartjes meer nodig voor de staalindustrie, maar prikkels voor bedrijven om meer secundaire grondstoffen te gebruiken en te investeren in toekomstige technologieën van de circulaire economie.”

Nederlandse energiesector ziet problemen in de uitwerking

De Nederlandse vereniging voor energie en water vindt het goed dat de uitwerking van de klimaatdoelstellingen een Europees kader krijgen waardoor een gelijk speelveld ontstaat. “De uitwerking van het omvangrijke pakket van 12 reguleringen, waaronder ETS, CBAM, hernieuwbare energie, taxonomie, verboden staatssteun en dergelijke, roept wel nog veel vraagtekens op, vooral omdat de aanpassingen in de reguleringen niet altijd coherent zullen zijn en de beoogde intentie voorbij kunnen schieten. Een zorgpunt is, zeker ook in Nederland, de tijdige realisatie van de benodigde infrastructuur en hernieuwbaar aanbod van energie”, constateert Gertjan Lankhorst van de VEMW.

VNG kijkt eerst naar Nederlandse Klimaatakkoord.

De VNG constateert dat de Europese Klimaatwet ambitieuzer is dan het Nederlandse Klimaatakkoord, waarin is afgesproken om in 2030 de CO2-uitstoot met 49 verminderen te verminderen. Daarom kan het 'Fit for 55'-pakket ook gevolgen hebben voor gemeenten. Voor de VNG is het belangrijk dat, voordat er met gemeenten kan worden gesproken over de invulling van de 55 procent, eerst aan de randvoorwaarden moet zijn voldaan die de VNG heeft gesteld voor het Klimaatakkoord. Dat gaat om de juiste regierol van gemeenten, de energietransitie moet haalbaar zijn en er moet voldoende financiering zijn.

Politiek ligen de kaarten nog dicht

Vanuit de Europese lokale overheden zal de Europese Commissie steun kunnen krijgen voor de voorstellen. De Cor noemt ze eerlijk en haalbaar, maar pleit wel voor directe financiële ondersteuning vanuit de EU aan steden en regio’s. Anders ligt het bij de lidstaten, is de verwachting. Nu de Europese Commissie het plan heeft vastgesteld, overigens ook na stevige discussie in de EC zelf, zijn parlement en regeringsleiders aan de beurt. De meningen over klimaat, de maatregelen en vóóral de compensatiegelden verschillen sterk in de verschilende lidstaten. Het zullen nog pittige onderhandelingen worden het komend najaar.