Gratis compost én belangrijke boodschap voor inwoners

Voor de 17^e keer organiseert de Vereniging Afvalbedrijven (VA) aanstaande zaterdag de Landelijke Compostdag. Tijdens de dag zien de inwoners van Nederland wat het scheiden van gft oplevert: compost dat de eigen tuin een boost kan geven. Door heel het land kunnen ze het gratis ophalen op gemeentewerven, milieustraten en bij composteerbedrijven. In huis-aan-huisbladen of op de website van de gemeente kunnen inwoners kijken of in hun buurt compost wordt uitgedeeld.

Kwaliteit gft en compost

“De kwaliteit van het gft wordt geleidelijk aan steeds beter. Dat moet ook wel, want in het belang van voedselveiligheid eisen consumenten en akkerbouwers steeds schonere compost”, zegt John van Haeff, voorzitter van de Afdeling Bioconversie van de VA. In 2024 is volgens hem door de gehele compostsector 85 procent van de beste kwaliteit compost volgens Nederlandse en Europese wetten (Keurcompost klasse A) geproduceerd. “Het grootste gedeelte van deze compost - ongeveer 500 kton - gaat naar de akkerbouw. Schone compost speelt een belangrijke rol in de transitie naar duurzaam bodembeheer en bij een gezonde en duurzame teelt van ons voedsel.”

Gemeenten kunnen hun inwoners informeren over wat wel en niet in het gft thuishoort, tipt de VA. Handig hulpmiddel daarbij is de uniforme wel/niet-lijst gft-afval die overheid en composteerbranche in samenwerking met Milieu Centraal hebben opgesteld. De consumentenorganisatie heeft de lijst opgenomen in de Afvalscheidingswijzer. Deze online zoekmethode is te vinden via www.afvalscheidingswijzer.nl.

Kritiek op uitdelen compost

Ondanks dat er in Nederland veel Keurcompost klasse A wordt geproduceerd, klinkt er rond de Landelijke Compostdag ook kritiek op de traktatie. Het tv-programma EenVandaag vond in 2022 bij een eigen steekproef 8 zware metalen, 14 soorten pesticiden en 16 soort pfas terug in compost van ARN, HVC, Twence en Renewi. In een uitzending raadden twee hoogleraren toxicologie af om compost te gebruiken en benadrukten ze het gevaar van de verschillende aangetroffen stoffen, vooral op cumulatief niveau. Voor pesticiden en Pfas stonden overigens geen normen in de Meststoffenwet.

Op de uitzending was het nodige af te dingen, stelde de VA destijds. De vereniging benadrukte in een reactie dat haar leden zich actief aan de normen van de Meststoffenwet houden en hun compost regelmatig laten analyseren. Toch werd het compost nog eens kritisch onder de loep gehouden. “Naar aanleiding van de uitzending van twee jaar geleden hebben wij uitvoerig onderzoek laten doen en de resultaten getoetst bij toxicologen van het RIVM en de universiteit van Wageningen. Beide instanties kwamen tot de conclusie dat de stoffen wel worden aangetroffen maar absoluut niet in schadelijke hoeveelheden”, verklaart de VA nu. Veilig genoeg of niet, sinds de kritische uitzending groeit de kritiek op het gratis uitdelen van compost. Eind vorig jaar meldde De Gelderlander dat afvalverwerker ARN en afvalinzamelaar Dar stoppen met de compostdag, omdat het verhaal dat compost gevaarlijk is ‘te hardnekkig’ zou zijn.

Emeritus hoogleraar milieuchemie en toxicologie Jacob de Boer van de Vrije Universiteit Amsterdam stelde in de krant dat ARN netjes onder de wettelijke norm voor zware metalen blijft, maar niet erg ver. Bij het gebruik van een kuub compost, zou er 24 gram chroom in een tuin kunnen komen. En dat kan ook chroom-6 zijn, een stof die ernstige gezondheidsschade kan veroorzaken, waarschuwde De Boer. Ook de aanwezigheid van lood in de compost baart hem zorgen. Met name voor kinderen zou dit gevaarlijk zijn, zeker bij hand-mondcontact.

De Boer besluit met dat of iets gevaarlijk is, altijd afhankelijk is van de dosering. En die zou in het geval van het compost va ARN absoluut niet dodelijk en waarschijnlijk ook niet ziekmakend zijn. Mooi dat het compost wordt uitgedeeld, maar het is niet superschoon, aldus de emeritus hoogleraar, die het compost vanwege de metaalgehalten in ieder geval niet in zijn eigen tuin zou willen gebruiken.

Toxicoloog Paul Scheepers van de Radboud Universiteit noemt het besluit van ARN om te stoppen ‘verstandig’. Wie iets aanbiedt, moet daarbij het hele verhaal vertellen aan inwoners. Ook over de mogelijke schadelijke stoffen die in het compost zitten. Alleen verwijzen naar het keurmerk Keurcompost, vertelt niet wat Scheepers betreft het hele verhaal. Zelf gooit hij bloemen die hij opgestuurd krijgt, na een tijd in de restafvalbak, zodat hij zeker weet dat er geen bestrijdingsmiddelen in het gft komen.”

Waarde compost

Vóór compost is natuurlijk ook het een en ander te zeggen. Compost stimuleert de groei van gewassen op milieuvriendelijke wijze, reguleert de waterhuishouding en zorgt voor een natuurlijke balans in de grond, benadrukt de VA in haar persbericht over de Landelijke Compostdag. Ook legt compost CO2 vast in de bodem. Met moderne technieken wordt de positieve bijdrage aan het milieu verder vergroot. Veel bedrijven winnen bijvoorbeeld eerst biogas uit het gft voordat er compost van wordt gemaakt. Van dit gas maken ze elektriciteit, groen gas of bio-LNG voor de transportsector.

“De Landelijk Compostdag is een ‘dank je wel’ naar de burger. Bedenk dat maar liefst 75 procent van alle gft-compost naar de akkerbouw gaat. De boeren zijn tevreden over de geleverde kwaliteit. Verder gaat jaarlijks bijna 40 kton naar de groenvoorziening en hoveniers”, besluit de VA, die er overigens ook nog even fijntjes op wijst dat uiteindelijk de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) het beleid voor compost bepalen. De compostsector voert dit beleid “naar eer en geweten uit”.