VA wil afrekenen met indianenverhalen circulair beton

In Nederland werd jaarlijks zo'n 250 kton AEC-granulaat, gemaakt van bodemassen uit afvalenergiecentrales (AEC's), toegepast als toeslagmateriaal in ongewapend beton. Voor ongeveer 90 procent gaat het om toepassing in bestratingsmaterialen zoals tegels, straatstenen en trottoirbanden, voor 10 procent om zogenoemde megablokken. 

Met 200 kton leverde Heros in Sluiskil het overgrote deel van dit granulaat, maar die jaarafzet is volgens het bedrijf inmiddels gehalveerd. In de markt bestaan er namelijk twijfels over de toepassing ervan in betonwaren. Des te vervelender was het dan ook dat journalistiek platform Follow the Money (FTM) onlangs meldde dat een kritisch rapport over opgewerkte bodemas in beton sinds 2024 onder de pet wordt gehouden.

Het gaat om een rapport van een werkgroep van het Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek (Crow), waaruit zou blijken dat tegels gemaakt van beton met bodemas snel breken en daarom niet voldoen. In de werkgroep, waarin ook producenten van AEC-granulaat zitten, zou volgens FTM met klem gevraagd zijn het rapport binnenskamers te houden. Het zou de afvalsector niet goed uitkomen, die inmiddels een alternatief rapport heeft laten opstellen met weliswaar grote gelijkenissen met het Crow-rapport, maar een compleet andere conclusie. De suggestie was duidelijk: afvalbedrijven zouden niet integer met onderzoeksresultaten zijn omgegaan en bewust een rookgordijn optrekken over AEC-granulaat in circulair beton.

Erg schadelijk

Als AfvalOnline na de FTM-publicatie om opheldering over de kwestie vraagt bij de Vereniging Afvalbedrijven (VA) stelt woordvoerder Jeroen Stein al snel voor om een interview in te plannen met Rob Schoorl, voorzitter van de werkgroep reststoffen bij de VA en werkzaam bij afvalverwerker AVR, en Heros-directeur Paul Dijkman. “De publicatie is erg schadelijk en feitelijk onjuist. Er worden compleet verkeerde conclusies getrokken. De experts binnen onze vereniging kunnen dat het beste toelichten”, aldus Stein.

Een paar dagen later legt Dijkman in het kantoor van Heros in Sluiskil uit dat het bedrijf al 12 jaar gecertificeerd is om AEC-granulaat uit de bodemas van bijvoorbeeld AVR te leveren voor toepassing in niet-constructief beton. “Betoncentrales verminderen daarmee het gebruik van primaire grondstoffen, maar het kostte best veel energie om centrales te overtuigen om voor ons toeslagmateriaal te kiezen. Het was immers iets nieuws. Ongeveer een kwart van al het minerale materiaal dat bij ons binnenkomt, zo’n 200 kton, wisten we op een zeker moment af te zetten bij centrales. Omdat we in Nederland oud beton willen hergebruiken in nieuw beton kwam de vraag hoe het met het tweede leven van beton met AEC-granulaat zit? Is dat beton geschikt om te recyclen, of zijn er negatieve effecten op het gebruik in het tweede leven in beton?  Om dat te kunnen bepalen is de zogenoemde Crow-CUR richtlijn 2 ‘Beoordelingssystematiek grondstoffen op geschiktheid voor circulair beton’ opgesteld. Het rapport waar FTM op doelt, is het allereerste onderzoek met een secundaire grondstof dat op basis van die richtlijn kijkt naar circulariteit van beton, maar nadrukkelijk ook naar of de richtlijn een geschikte basis biedt voor het toetsen van circulariteit. De conclusie was dat de richtlijn moet worden herzien om tot een eenduidige beoordeling op circulariteit te kunnen komen én dat er vervolgonderzoek nodig is.”

Crow bevestigt dat. “Het interne rapport was een tussenrapport, geen eindconclusie”, laat het onderzoekscentrum weten. “Definitieve conclusies over AEC-granulaat waren niet mogelijk. In plaats daarvan is er gestart met een nieuwe werkgroep om Richtlijn 2 te herzien. Zodra deze gereed is, kan AEC-granulaat worden beoordeeld en kunnen definitieve conclusies worden getrokken over de circulariteit van AEC-granulaat in beton.” Om die reden zouden leden van de Crow-werkgroep waarin overheden, betonbedrijven, puinbrekers, en dus ook afvalbedrijven zitten, hebben besloten dat publicatie van het tussenrapport niet wenselijk was.

Selectief shoppen

Wat ervan komt, als een dergelijk tussenrapport wel naar buitenkomt, is nu gebleken. “Er is selectief geshopt in het rapport”, vindt Schoorl. “De hele context ontbreekt in het artikel. En de conclusie dat circulaire betontegels met AEC-granulaat sneller breken, klopt ook niet. Het gebroken betonpuin verbrijzelt sneller, maar eenmaal verwerkt doet dat geen afbreuk aan de sterkte van de nieuwe circulaire betontegel. Maar leden krijgen hier nu direct vragen over. Dat er dan ook nog gesuggereerd is dat we het rapport onder de pet hebben willen houden, vind ik toch wel heel gek en is natuurlijk heel schadelijk. Als VA hebben we SGS Intron opdracht gegeven om aanvullend onderzoek te doen en resultaten uit eerdere onderzoeken naar geschiktheid van AEC-granulaat voor circulair beton bij elkaar te brengen in één rapport zodat leden hier duidelijkheid over kunnen geven aan klanten. In dat rapport, dat sinds augustus beschikbaar is voor leden, zijn de resultaten uit het onderzoek van het Crow-rapport overigens meegenomen. Daar is niets aan veranderd. We vegen niets onder tafel.”

Ondertussen proberen publieke opdrachtgevers betonproducten met AEC-granulaat erin te weren bij aanbestedingen. “De gemeente Rotterdam wil dat bijvoorbeeld”, noemt Dijkman. “Natuurlijk staat het een gemeente vrij om met argumenten voor beton met een bepaalde samenstelling te kiezen, maar ik hoop toch dat daarbij uitgegaan wordt van feiten en niet van wilde verhalen in de media. De aanbesteding van Rotterdam vechten wij in ieder geval aan, omdat de gemeente haar keuze niet onderbouwt. Voor ons heel opmerkelijk omdat gemeenten een wettelijke ketenverantwoordelijkheid hebben voor de verwerking van het huishoudelijk restafval.”

Het overtuigen van opdrachtgevers om te kiezen voor beton met AEC-granulaat erin, kan overigens een achterhoedegevecht blijken. In het ontwerp Circulair Materialenplan (CMP) heeft de Rijksoverheid gesteld dat bodemassen uit AEC's voor toepassingen in betonproducten moeten worden gereinigd tot materiaal dat voldoet aan de kwaliteitseisen voor zogenoemde niet-vormgegeven bouwstoffen uit de Regeling Bodemkwaliteit 2022. Het CMP is nog niet definitief, maar als de overheid deze lijn vasthoudt, wordt het voor Heros te duur om nog granulaat voor betontegels te maken. “Voor het minerale deel van bodemassen vinden we al steeds lastiger afzet. Als beleidsmakers blijven verrassen met steeds weer nieuwe eisen gecombineerd met blokkades door lagere overheden zoals nu Rotterdam, rest ons straks alleen nog export”, vreest Dijkman.