UPV-studie: 'Concurrentie gunstig voor circulaire economie'

Tot die conclusie komt de denktank Adelphi na nieuw onderzoek in opdracht van European Recycling Platform (ERP). Daaruit blijkt dat organisaties voor producentenverantwoordelijkheid (PRO’s) die in een concurrerende omgeving opereren, sterk gericht zijn op het stimuleren van innovatie en het verbeteren van de diensten aan producenten. Ze leiden ook vaak tot een hogere klanttevredenheid en zorgen voor een kostenefficiënte uitvoering van afvalbeheeractiviteiten zoals inzameling, sortering en recycling. Monopolistische systemen daarentegen zijn meestal afhankelijk van effectieve maar vaak kostbare innovatie en lopen een groter risico op misbruik van marktmacht als de transparantie onvoldoende is. Deze resultaten gelden voor systemen voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (AEEA), batterijen en verpakkingen.

Om de prestaties van concurrerende UPV-regelingen verder te verbeteren, stelt de denktank voor om te zorgen voor een gelijk speelveld tussen meerdere PRO’s door coördinatieorganen op te richten die onafhankelijk zijn van particuliere belangen. De belangrijkste taken van deze verplichte instanties zijn het coördineren en bewaken van de toewijzing van inzamelverantwoordelijkheden, het beheren van gezamenlijke activiteiten zoals bewustwordingscampagnes en het fungeren als intermediair tussen PRO's en andere belanghebbenden zoals lokale autoriteiten. De studie beveelt ook aan te werken aan een EU-brede harmonisatie van de criteria voor de eco-modulatie van UPV-vergoedingen.

Zes casestudies

Het onderzoek Analysis of Extended Producer Responsibility Schemes werd in juni 2021 uitgevoerd door Adelphi en beoordeeld door onafhankelijke wetenschappelijke reviewers. Het beoordeelt de prestaties van verschillende UPV-programma's in Europa aan de hand van zes geselecteerde casestudies, rekening houdend met negen ecologische, economische en technische prestatie-indicatoren, zoals inzamelings- en recyclingpercentages, kosten voor producenten of tevredenheid van belanghebbenden.

ERP, opdrachtgever voor de studie, is een onderdeel van de Landbell Group, die al twintig jaar concurrerende UPV’s implementeert in de EU. Wat deze groep betreft laat de studie zien dat concurrentiebelemmeringen moet worden weggenomen en concentratie van marktmacht in alle stadia van het afvalbeheer moet worden vermeden om de transitie naar een circulaire economie te versnellen.

Concurrentie in Nederland

In ons land zette Weee Nederland zich medio vorig jaar nog af tegen een AVV-aanvraag van het nieuwe Stichting Open, dat zich hiermee zou opstellen als monopolist. Met de AVV zou Stichting Open de regie krijgen over het systeem van producentenverantwoordelijkheid voor AEEA. Weee Nederland meende dat dit in zou druisen tegen de Europese mededingingsregels, omdat concurrentie in een bestaande markt wordt uitgesloten.

Eind vorig jaar begroeven de twee producentenorganisaties echter de strijdbijl: ze sloten een samenwerkingsovereenkomst. Stichting Open kreeg op basis van een algemeen verbindend verklaring de regie over de producentenverantwoordelijkheid voor AEEA. Weee Nederland zet binnen dit systeem haar huidige inzamel-, educatie- en sorteerconcepten voort.