Criticasters statiegeldplan blik hameren op extra innamepunten

Vanavond (19 april) organiseert de Tweede Kamercommissie voor Infrastructuur en Waterstaat een rondetafelgesprek over de uitvoering van het statiegeldsysteem voor drankblikjes. Dat gesprek zou eigenlijk op 10 maart plaats vinden. Eén dag voor deze datum trokken het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI) en het Afvalfonds Verpakkingen hun oorspronkelijke plan om statiegeldblikjes buiten supermarkten om in te zamelen echter in. Dit na stevige kritiek van met name milieuorganisaties en gemeenten. Zij stelden onder andere dat het plan verwarrend zou zijn voor consumenten. Onderzoeken van Eunomia en CE Delft concludeerden bovendien dat de inzameldoelstelling van 90 procent er waarschijnlijk niet mee gehaald zou worden. Er kwam een nieuw plan: vanaf 1 januari 2023 gaan supermarkten toch zelf blikjes inzamelen. De criticasters van het oorspronkelijke plan zijn echter nog niet tevreden. Dat blijkt uit een serie aanvullende position papers die zij naar de Tweede Kamer hebben gestuurd ten behoeve van het rondetafelgesprek dat vanaf 18.00 uur zal losbranden.

Voldoende en goed uitgeruste innamepunten

Het voornaamste punt van kritiek dat uit verschillende papers naar voren komt is dat er ook met het nieuwe plan onvoldoende innamepunten voor blikjes zijn. Verschillende onderzoeken tonen aan dat er voor een retourgraad van boven de 90 procent zo’n 10.000 tot 12.000 inzamelpunten nodig zijn. Dat zijn er twee keer zoveel als dat er supermarkten zijn in Nederland. Metalen Verpakkingen Nederland (MVN), Recycling Netwerk, milieuactivist Dirk Groot (de Zwerfinator), maar bijvoorbeeld ook de Consumentenbond hameren erop dat blikjes op alle verkooppunten teruggenomen zouden moeten worden en er statiegeld terugbetaald moet worden. Die verplichting is er nu echter niet.

MVN vindt bovendien dat er een pilot van start moet gaan om de effectiviteit van flexibele inzamelpunten te onderzoeken. Op het strand of bij evenementen zouden dergelijke inzamelpunten volgens de organisatie van groot nut kunnen zijn.

Recycling Aluminium Verpakkingen Nederland (RAVN) noemt in zijn paper dat emballageautomaten uitgerust moet worden met een krachtige compacteer-unit omdat anders vooral lucht wordt vervoerd vanaf de duizenden innamepunten naar de telcentra. Dat leidt tot aanzienlijk hogere, en vooral onnodige, logistieke en milieukosten. Het huidige logistieke systeem voor de veelal niet-geplette plastic flesjes is relatief duur en wijkt af van de gangbare aanpak in andere landen met statiegeldsystemen. Diezelfde fout mag niet nog eens worden gemaakt, vindt de organisatie. Door de blikjes al te pletten op het innamepunt wordt het te vervoeren volume met een factor twaalf teruggebracht (en voor de petflesjes met een factor vier tot zes).

De NVRD waarschuwt dat innamepunten in de openbare ruimte gemakkelijk leiden tot verrommeling en verloedering van diezelfde openbare ruimte. Uit communicatie van CBL maakt de organisatie voor publieke afvalbedrijven en gemeenten echter op dat het bedrijfsleven nog altijd plannen heeft om hier innamepunten voor verpakkingen te realiseren. Dit plan raakt bovendien aan het eigendomsrecht van gemeenten. Om die reden stelde de NVRD eerder al een handreiking op voor leden. De vereniging maakt ook nog het punt dat haar leden graag een formele rol aan tafel willen hebben bij het ontwerp van een systeem. In het huidige Nederlandse UPV-beleid is dat onvoldoende geregeld, verwijst de NVRD naar een recent rapport van de Universiteit Utrecht.

Acceptatie

RAVN benoemt verder dat ook beschadigde blikjes geaccepteerd moet worden. Ook voor de Zwerfinator is acceptie een belangrijk punt. Alle blikjes met statiegeld moeten bij alle innamepunten worden geaccepteerd, ongeacht het merk en ongeacht of de innemende winkel de betreffende blikjes verkoopt. Blikjes waarvan de barcode leesbaar is door het innameapparaat moeten altijd worden geaccepteerd, ongeacht de vorm, dus ook platgereden blikjes en blikjes vol deuken. En geborgd moet worden dat alle metalen drankverpakkingen in het systeem vallen, dus ook de metalen flesjes met bier en ijskoffie die nu al hier en daar in de schappen staan, aldus de activist. Er moet worden voorkomen dat dit een mogelijkheid wordt om het systeem te ontduiken.

Afvaladvocaat Rogier Hörchner concentreert zich in zijn bijdrage op de belangrijke juridische manco’s die het Verpakkingsbesluit toont waarmee het statiegeldsysteem wordt geregeld. Hij mist een definitie van statiegeld en een geld-terug-regel in de wet. Deze omissies leiden volgens hem tot vreemde situaties: waarom zou ik mijn statiegeld bij de Jumbo moeten terugvragen als ik bij de Hema iets heb gekocht? Het is oneerlijk; het ondergraaft het maatschappelijke draagvlak voor de maatregelen; het belemmert de 90-procent-recyclingdoelstelling.

Recycling Netwerk kwam afgelopen vrijdag (15 april) al met een analyse van de gang van zaken rond de uitvoering van het statiegeldsysteem voor blikjes. De milieuorganisatie stelde toen dat de Tweede Kamer er goed aan zou doen tijdens het rondetafelgesprek te onderzoeken waarom het bedrijfsleven het oorspronkelijke plan voor statiegeld op blik liet sneuvelen, vlak voordat hier publiek rekenschap over moest worden afgelegd. De milieuorganisatie vindt verder dat het bedrijfsleven zich onverantwoordelijk heeft opgesteld en dat kon doen omdat de wetgeving in ons land rammelt. 

Programma van het rondetafelgesprek over de uitvoering van het statiegeldsysteem voor blikjes

Blok 1: Bedrijfsleven 18.00 - 19.00 uur

1. Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), dhr. Roorda - afgemeld
2. De Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI), dhr. Adema - verhinderd
3. Stichting Afvalfonds Verpakkingen, mw. Klein Lankhorst
4. Recycling Aluminium Verpakkingen Nederland (RAVN), dhr. Bruinsma
5. Metalen Verpakkingen Nederland (MVN), mw. Ortmanns

 
Blok 2: Consumentenbelangen 19.10 – 20.00 uur

1. Gemeente Katwijk, dhr. Nagtegaal - verhinderd
2. Afvaladvocaat, dhr. Hörchner
3. Directeur van het statiegeldsysteem voor PET-flessen, dhr. Gianotten
4. Consumentenbond - verhinderd
5. Zwerfinator, dhr. Groot

 
Blok 3: Maatschappij 20.10 – 21.00 uur

1. Natuur & Milieu, dhr. Vierstra
2. Recycling Netwerk Benelux, dhr. Buurman 
3. NVRD, mw. De Wild 
4. Supermarkteigenaar Albert Heijn Hengelo - afgemeld
5. Universiteit Utrecht, dhr. Hekkert - verhinderd