Veel gemeenten gedwongen tot verhogen afvalstoffenheffing

Albrandswaard, Ridderkerk, Rotterdam, Moerdijk, Diemen, Den Bosch, Lochem, Apeldoorn, Horst aan de Maas, Dronten, Noordoostpolder, Gouda, Best, Rucphen, Maassluis, Achtkarspelen, Bergen (L) en Hoeksche Waard. Wat al deze gemeenten gemeen hebben is dat zij in de begroting 2020 voorstellen de afvalstoffenheffing te verhogen. Sommige met een of twee tientjes, maar veelal gaat het om een forsere verhoging. Deze gemeenten zijn bij lange na niet de enige die hun burgers de vervelende boodschap moeten gaan overbrengen dat de afvalstoffenheffing volgend jaar stijgt. Komende maand zullen vele wethouders in de begrotingsbehandelingen aan hun raad moeten gaan uitleggen waarom de afvalstoffenheffing stijgt. Die redenen kunnen lokaal zijn, bijvoorbeeld omdat de afvalstoffenheffing eerst niet kostendekkend was, maar dat nu wel moet worden. Of vanwege een verhoging van de frequentie van inzameling, of een recente investering in afvalbeheer die moet worden doorberekend. Maar de belangrijkste oorzaken hebben betrekking op landelijke tendensen, waar gemeenten veelal niet direct invloed op hebben.

Verhoging van de afvalstoffenbelasting

In januari 2019 meldde het CBS al dat de lokale lasten over 2019 fors hoger zullen uitvallen, voornamelijk door een stijging van de afvalstoffenbelasting. Die steeg van 13,21 euro in 2018 naar 31,12 euro in 2019 met als doel het storten en verbranden van afval te ontmoedigen en hergebruik te bevorderen. Voor 2020 zal de afvalstoffenbelasting hoogstwaarschijnlijk alleen geïndexeerd worden. Helemaal zeker is dat pas wanneer het Belastingplan 2020 door zowel de Tweede als de Eerste Kamer heen is.

Omdat niet iedere gemeente de verhoging voor 2019 al in de afvalstoffenheffing had verrekend, is dat bij sommige de voornaamste oorzaak van stijging. Wanneer toekomstige kosten nog niet duidelijk zijn, kunnen gemeenten namelijk besluiten deze (tijdelijk) te onttrekken aan een egalisatiereserve of aan algemene middelen. Vorig jaar, toen veel gemeenten in de begrotingsbesprekingen voor 2019 zaten, was de exacte stijging van de afvalstoffenbelasting voor 2019 nog onderwerp van discussie in de landelijke politiek. Gevolg was dat die extra kosten veelal gedekt zijn vanuit de reservemiddelen. Nu het tarief over het afgelopen jaar bekend is, kan dit worden doorbelast aan de burger.  

Overigens haasten gemeenten zich bij het argument van de afvalstoffenbelasting te vermelden dat inwoners de kosten wel kunnen drukken door afval goed te scheiden en zo min mogelijk restafval voor verbranding aan te bieden.

Verbranden is duurder

Maar de afvalstoffenbelasting is bij lange na niet de enige oorzaak. Ook veel gemeenten hebben te maken met een stijging van verwerkingstarieven, zoals voor het verbranden van afval. Waar een jaar of tien geleden de tarieven voor de verwerking van restafval sterk daalden, met het tarief voor de regio Achterhoek (poortprijs van circa 36 euro poortprijs) als een van de absolute uitschieters naar beneden, lopen veel van de contracten die destijds zijn afgesloten op hun eind. Zo heeft de Regio Arnhem in het voorjaar het restafval aanbesteed, en is naar verluid zo’n 40 procent duurder uitgekomen. Ook Den Haag en Avu hebben afgelopen jaar hun restafval opnieuw moeten aanbesteden. De tarieven daarvan zijn nog niet bekend, maar dat deze hoger zullen uitvallen, lijkt onontkomelijk. Ook andere gemeenten zullen hiermee te maken krijgen.

Ook inzameling is duurder

Niet alleen voor de verwerking van restafval, ook voor de inzameling van afval gaan sommige gemeenten meer betalen. Dit kan simpelweg te maken hebben met een verhoging van de inzamelfrequentie in de gemeente, maar ook in de markt hebben bedrijven hun inzameltarieven verhoogd. Vorig jaar kondigden bijvoorbeeld Renewi en Van Kaathoven prijsverhogingen aan door factoren als brandstof, de cao, prijsinflatie en toenemende verkeersintensiteit waardoor afvalinzameling meer kost. 

Dalende opbrengsten en verrekening bij kunststof

Aan de andere zijde van de balans zien gemeenten de opbrengsten op meerdere fronten dalen. Bijvoorbeeld voor kunststof. Was de ketenvergoeding in 2018 nog 712 euro per ton, in 2019 daalde dat naar 656 euro. Voor 2020 blijft deze vergoeding gelijk, tenzij gemeenten overstappen op het nieuwe inzamelmodel dat VNG en het Afvalfonds Verpakkingen in september presenteerden en waarmee zij de verwerking en vermarkting van kunststof vanaf 2020 uit handen geven. In dat geval ontvangen zij alleen nog een vergoeding van 261 euro voor de inzameling van kunststof.

Tegelijkertijd zijn VNG en het Afvalfonds overeengekomen dat gemeenten over de afgelopen drie jaar geld terug moeten betalen aan Nedvang voor een vergoeding die zij onterecht hebben gekregen. Het gaat om het aandeel niet-verpakkingen dat tussen de kunststof verpakkingen is ingezameld en waarvoor zij in de afgelopen jaren dus onterecht een vergoeding van Nedvang hebben ontvangen. Deze verrekening staat gemeenten nog te wachten.

Dalende opbrengsten opk

Ook op het gebied van oud papier gaat de schoen wringen. Sinds het Chinese importverbod voor onder meer laagwaardiger plastic en opk, overspoelen deze stromen de Europese markt. Voor papier heeft dat tot gevolg dat verwerkers hogere eisen stellen aan de kwaliteit van de te verwerken stromen, verwerkingstarieven stijgen en de opbrengst voor aanbieders van het materiaal keldert. GP Groot meldde bijvoorbeeld in juni dat de opbrengst voor oud papier nagenoeg nihil was geworden. En vorige week ging oudpapierinzamelaar H. de Vries uit Helmond na 90 jaar failliet vanwege de daling van de oudpapierprijs, liet de curator in het Eindhovens Dagblad weten. In diverse gemeenten stoppen verenigingen en clubs zelfs met de inzameling van oud papier omdat de vergoeding die zij ervoor ontvangen de moeite niet meer waard lijkt.

 * op basis van beschikbare informatie