Recyclingsymposium transformeert in ideeënbus

Bij de presentatie van de Klimaatnota kon minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei er eind vorige maand niet omheen: uit de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) 2024 van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt dat Nederland onvoldoende doet om het klimaatdoel voor 2030 te halen. Extra beleid in de voorjaarsnota is onontkoombaar om dit doel alsnog binnen bereik te krijgen. Op het Recyclingsymposium dat gisteren (13 november) plaatsvond bij Vakbeurs Recycling in Gorinchem noemde Kees Vendrik, voorzitter van het Nationaal Klimaat Platform, het een kans voor de aanwezigen om met oplossingen voor het klimaat te komen. Koplopers in de circulaire economie kunnen in zijn ogen een groot verschil maken.

Vendrik haalde aan dat een ambtelijke werkgroep in de Keuzewijzer klimaat en energie eerder niet voor niets stelde dat de klimaatopgave een stuk lastiger wordt zonder circulaire transitie. “Ambtenaren begrijpen heel goed voor wat voor hels karwei ze staan”, stelde Vendrik. “Ze kunnen niet zonder de buitengewoon belangrijke kennis van bedrijven en markten. Maak dus op een positieve manier herrie en laat weten wat u nodig heeft.” Wie snel de daad bij het woord wil voegen, nodigde hij uit om op woensdag 20 november acte de présence te geven op ‘De Top van Onderop’ bij Spant! in Bussum, waar oplossingen voor het klimaatprobleem worden verzameld.

Geen nationale bijmengverplichting

Even eerder had VNO-NCW-voorzitter Ingrid Thijssen de ruim 150 bezoekers van het symposium ook al opgeroepen om zich te melden met oplossingen, maar zeker ook met de problemen waar ze tegenaanlopen. Tijdens haar vele werkbezoeken ziet ze al veel goede oplossingen, ook op het gebied van circulaire economie, bijvoorbeeld voor betonpuin, gebruikte stijgernetten en resthout uit de meubelindustrie. “Ik ben dus optimistisch over het klimaatvraagstuk: we gaan het gewoon fixen”, zei ze. “De technologie is er, wat soms nog mist is de businesscase. Daarvoor is intelligent beleid nodig. Een nationale bijmengverplichting voor recyclaat in plastic is dat niet. Dat soort normen moeten uit Europa komen, zodat er een gelijk speelveld ontstaat.” Thijssen gaf aan te begrijpen dat dit betekent dat plasticrecyclers nog een aantal barre jaren tegemoet gaan. Daarom verdienen ze wat haar betreft hulp van de overheid.

Wat de Nederlandse overheid ook moet doen, is haar inkoopkracht aanwenden om de circulaire economie op gang te brengen, stelde Thijssen. Verder kan het niet zo zijn dat recyclers bij elke omgevingsdienst om een oordeel over de einde-afvalstatus moeten vragen en dat dit oordeel dan ook nog eens per dienst kan verschillen, vindt ze. “Wij willen één nationaal ondernemersloket waar bedrijven duidelijkheid kunnen krijgen.”

Tevreden is Thijssen in ieder geval dat het thema ruimte voor de circulaire economie, waar tijdens het symposium ook PBL-onderzoeker Trudy Rood haar inmiddels bekende pleidooi over hield, op de kaart staat bij het kabinet. Afgelopen vrijdag is tijdens een bestuurlijke top over ruimte voor economie met ministers afgesproken dat dit thema zeker een plek krijgt in het nationale ruimtelijke beleid. Een belangrijke stap, want zo’n beetje de voltallige zaal gaf aan tegen ruimtelijke beperkingen aan te lopen. Rood waarschuwde in haar verhaal al dat de circulaire transitie vertraging kan oplopen als er niet tijdig ruimte wordt gereserveerd voor circulaire bedrijvigheid in allerlei vormen.

Aanspreekpunt

Een probleem dat zowel Vendrik als Rood aankaartte, was dat er in Den Haag nog erg gefragmenteerd wordt omgegaan met het klimaat- en circulaire-economiebeleid. Vendrik heeft zich er hard voor gemaakt dat het kabinet Schoof de twee nadrukkelijk aan elkaar zou knopen, maar dat idee is wat hem betreft onvoldoende geland. “Dit voorjaar was Nederland wereldkampioen zonnepanelen op daken (per inwoner), maar over een aantal decennia komt er enorm veel rommel van al die daken, want circulair zijn die panelen niet.” Om het klimaat echt te helpen, moet er wat hem betreft veel doordachter beleid komen, met dus ook veel meer aandacht voor circulariteit.

Iemand die op dit vlak een verschil zou kunnen maken is de kersverse speciaal regeringsvertegenwoordiger circulaire economie Steven van Eijck. Hij presenteerde zich op het Recyclingsymposium als het oliemannetje dat de vele problemen van de afval- en recyclingsector wil oplossen. “Toen ik begon in mijn nieuwe rol heb ik allereerst gevraagd of het kabinet nog steeds achter de doelstelling staat dat Nederland in 2030 voor 50 procent circulair is. Dat is het geval. De overheid zegt bedrijven en consumenten vooral te willen ‘verleiden’ tot circulariteit, er is nauwelijks geld voor de transitie. Dan concludeer ik dat bedrijven nu moeten opstaan. In de Verenigde Staten gaan ze investeren in oude technologie. Boren, boren, boren, roept [opnieuw gekozen president van de VS] Trump. Wij kunnen in Europa een andere afslag nemen en ons bijvoorbeeld focussen op het herwinnen van materiaal uit batterijen, printplaten en witgoed.”

Ook Van Eijck gaf aan snel verhalen van bedrijven te willen verzamelen over waarin ze vastlopen. Achter de schermen is hij al bezig met een oplossing voor producenten van gewassen bodemas, die dit product steeds lastiger kunnen afzetten door (lokale) zorgen over de inzet. Een probleem waar eerder de Tweede Kamerfractie van de VVD al eens vragen over stelde. De oorsprong ligt in de nieuwe Omgevingswet, die het voor omgevingsdiensten mogelijk maakt extra eisen te stellen aan de toepassing van bodemas. Op korte termijn komt er duidelijkheid in dit dossier, dat Van Eijck zelf als een ‘doorbraakproject’ bestempelt.

Wat directeur van BRBS Recycling Otto Friebel betreft kijkt Van Eijck ook snel naar de problemen die de financiële zekerheidstelling voor afval- en recyclingbedrijven oplevert. De speciaal regeringsvertegenwoordiger had zich er nog niet in verdiept, maar beloofde er zeker naar te gaan kijken. Ook zei hij toe te bezien wat hij kan doen voor pvc-recycler Vinylrecycling.com, dat eerder deze week aangaf op een faillissement af te stevenen. En hij gaat kijken naar export van met chroom-6 vervuild staal, op verzoek van Edwin Zoontjes van de vereniging van slopers Veras, die hier eerder al eens een brandbrief over stuurde aan de overheid. De boodschap was duidelijk: alles wat de transitie naar een circulaire economie in de weg kan zitten, wil Van Eijk in beeld hebben en waar mogelijk oplossen.

Scepsis

Van Eijck praatte als een machinegeweer en leek de zaal met zijn enthousiasme snel voor zich te winnen. Maar enige scepsis over de speciaal vertegenwoordiger was er ook. Kiki Hagen, voormalig Tweede Kamerlid voor D66, vroeg hem naar de monopoliepositie van Stichting Open, de producentenorganisatie die invulling geeft aan de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor e-waste. Van Eijck is voorzitter van die club. Zorgt zo’n monopoliepositie niet voor een stagnatie van de circulaire economie in plaats van vooruitgang? En moet er dus niet voorzichtig worden omgegaan met het afgeven van een algemeen verbindend verklaring? Van Eijck stond met een andere pet op het podium en reageerde dus vrij algemeen dat er op verschillende manieren uitvoering aan UPV kan worden gegeven. Hij verwees naar de textielsector waar ERP Netherlands, een initiatief van de wereldwijde exploitant van producentenorganisaties Landbell Group, via UPV een stuk minder lijkt te willen bijdragen aan een circulaire textielketen dan bijvoorbeeld een organisatie als Stichting UPV Textiel.

Dat Van Eijck in zijn antwoord even voorbij ging aan een derde producentenorganisatie die uitvoering wil geven aan de UPV Textiel, namelijk Collectief Circulair Textiel, was wat ongelukkig. Hagen had het symposium namelijk een nieuwtje. Ze liet weten de directeur te worden van dit initiatief van milieuorganisatie Fair Resource Foundation, dat door moet gaan voor ‘de enige duurzame producentenorganisatie van Nederland’. Het verklaarde direct de achtergrond van haar vraag: ze hoopt uiteraard dat er in Nederland ruimte is voor een duurzame producentenorganisatie als de hare.

De twaalfde editie van het Recyclingsymposium werd georganiseerd door BRBS Recycling, Veras en Water Alliance.